Yazar: Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN (Sayfa 1 / 2)

1953 yılında; Erzurum ili, Oltu ilçesi, İnci köyünde doğmuşum. Nüfus kütüğüne bir yıl sonra yani 1954 yılında kaydetmişler. Ben de 1954 doğumlu olmuşum. 1960 yılının Eylül ayına kadar doğduğum köyde yaşadım, çocukluk yıllarım bu köyde geçti. İlkokul birinci sınıfı köyde okudum. Ben, birinci sınıfta okurken babam da köyün imamıydı. Babam, 1960 yılında Oltu Birlik Câmii imamlığına tayin edildiği için biz de o yılın eylül ayında ailece Oltu’ya taşındık.

Köyde geçen çocukluk günlerimi hiç unutmadım. Çocukluğumuz önce evde, sonra kapı-bacada, sonra medresede, sonra okulda, sonra da arazide geçti. Çocukluğumuzun evde geçen dönemlerinde anne, baba, dede, nine, amca, aba, kardeşler ve amca çocukları ile beraber olurduk. Bir yaramazlık yaptığımızda annemize ve babamıza karşı dedemiz ve ninemiz bize kol kanat gererdi. Biz de onların himayesinde kendimizi dokunulmaz hissederdik. Amcalarımız ve abalarımız bizi kendi çocukları gibi severlerdi. Çocukluğumuzun dışarıda, yani kapı-bacada, geçen dönemi daha zevkli geçti. Komşularımızın çocukları ile oynayarak vakit geçirmeye doymazdık. Her mevsimin kendine göre bir oyunu olurdu: Kış aylarında buz üzerinde topaç çevirir, bahara doğru annelerimizin yaptığı toplarla karı erimiş ve toprağı biraz kurumuş bacalarda oynardık. Bir çulun üzerine sıkıca sarılmış ipliklerden yapılmış toplar ile bakalım kaça kadar sayacağız diye yarışırdık. Yarışı topu iyi olanlar kazanırdı. O zaman sünger toplar çıkmamıştı veya vardı da henüz köylere gelmemişti. Bastik ve holla-çelik de oynadığımız oyunlar arasındaydı.

Mahallemizin çocuklarıyla, bizim misafir odası ile Büyük Hafız dayımın evinin arasındaki boşlukta, yani bizim ahırın bacasında oynardık. İyi olurdu, bu oyunlar sayesinde bacalar da iyice basılır ve yağmur yağınca akmazdı. Yağmur yağdığı zaman da ambarların altında oynardık.

Ambarlar, çok kalın direkler üzerine kurulmuş ve altları boş bırakılmıştı. Ambarlara merdivenle çıkılırdı. Herkesin ambarı evinin önünde olurdu. Böylelikle ambarların altında uzun bir koridor meydana gelirdi. Zöhre Nenegilin Şerif Ağırman’ın evinden Hayta Mehmet eminin evine kadar uzun bir koridor vardı. İşte bu koridor yağmurlu günlerde bizim oyun alanımızdı. Burada bir de tandır vardı ama bilindiği gibi tandırlar kışın yanmazdı. Bizim ev ile İshak eminin evinin arasında olan tandır ilkbaharda yanmaya başlardı. İlkbaharın ve son güzün yağmurlu ve soğuk günlerinde akşamları mahallenin çocukları ile tandıra asılır, hem ısınır hem de sohbet ederdik. Bu sohbetlere doyum olmazdı. Yaşça bizden büyük olan Hasan Ağırman, bu sohbetlerin vazgeçilmez konuşmacısıydı. Bizim mahallede kış mevsiminde Haytagilin fırın yanardı, mahallenin kadınları ekmeği orada pişirirlerdi. Bazen de patates ve kabak atarlardı fırına, o da çok güzel olurdu.

Çocukluğumun unutamadığım hâtıralarından biri de ramazan hâtıralarıdır. Benim çocukluk yıllarımda ramazanda köyün yaşlıları akşam namazını câmide kılar, ondan sonra evlerine iftara giderlerdi. Cemaat, ezan okunmadan yarım saat kadar önce gelirler, câminin önündeki yerlerini alırlar ve namaz vaktine kadar sohbet ederlerdi. Kimisi ayakta, kimisi de câminin duvarı boyunca uzatılmış oturaklara oturmuş oldukları halde sohbet ederlerdi. Murtaza emi, vakit geldi mi diye sık sık saatine bakardı. Herkeste saat yoktu, ancak birkaç kişide vardı. Akşam ezânını ya Tâhir emi veya Ferhat Hefle (Helfe) okurdu. Biz; bacada oynar, arada sırada Feyzullah Çavuş’un evinin arasından Tâhir emide veya Ferhat Hefle’de bir hareket var mı diye bakardık. O zaman câminin giriş kapısı doğu tarafındaydı. Tâhir emi veya Ferhat Hefle minâreye çıkmaya başlayınca köyün çocuklarında bir heyecan başlardı. Minârenin omurgası uzun ve kalın bir ağaç, merdivenleri de tahta olduğu için bazen ayak seslerini duyardık. Ezan okuyacak kişi şerefeye çıkınca heyecan da zirveye çıkardı. “Allâhu ekber” sesi duyulunca köyün bütün çocukları: “Oruç kaçtııı!” diye bağırırlar ve bu sesten köy elli altıya giderdi.

İnternetten çıkardığım kadarıyla benim üç yaşında olduğum 1956 yılının Ramazan Bayramı, 12 Mayıs Cumartesi gününe, 1957 yılının Ramazan Bayramı 1 Mayıs Çarşamba gününe, 1958 yılının Ramazan Bayramı 20 Nisan Pazar gününe, 1959 yılının Ramazan Bayramı 9 Nisan Perşembe gününe, 1960 yılının Ramazan Bayramı da 29 Mart Salı gününe denk gelmektedir. Yani benim çocukluğumun ramazan ayları: mart, nisan ve mayıs ayının ilk günlerine denk gelmektedir.

1960 yılının Ramazan ayında birinci sınıfa giden bir talebeydim. Bu ayda köyün içindeki karlar erimiş olurdu. Biz çayı geçer, Karşı’da derelerin içinde kalmış karlardan sitillerle iftara kar getirirdik. O zaman köyün içindeki çeşmeler yoktu. Haliyle evlerde akan musluklar da yoktu. Kadınlar ve kızlar çaydaki gözeden küleklerle su taşır ve kurunları doldururlardı. Kadınlar için zor ve zor olduğu kadar da neşeli olan işlerden biri de su taşımaktı. Onlara sorarsan su taşımak zordu ama gözenin başında ve yol boyunca yaptıkları sohbetler doyumsuzdu. Biz çocuklar, Karşı’dan kar getirdikten sonra iftara doğru da Hocagilin bacada toplanır ezanı beklerdik. Herkes elindeki topla oynar, ara sıra câminin kapısına gider saati olanlara iftara kaç dakika kaldığını sorardık. Biz o zaman oruç tutamayacak kadar küçüktük. Bizim iftarı beklememizin ayrı bir sebebi vardı. O da ağız ağıza verip: “Oruç kaçtııı!” diye bağırmaktı. O zaman herkeste saat yoktu. Belki köyde birkaç kişide saat vardı. Kol saati yoktu, cep saati vardı. Onlar bozulunca da tamirlerini Murtaza emi yapardı.

İlkokul birinci sınıfı 1959-1960 eğitim-öğretim yılında köyde okudum. Öğretmenimiz Yahya Bey, beş sınıfı birden okuturdu. Köyün girişinde yani köprünün başındaki okul binamızın bir salonu üç odası vardı. Odanın biri öğretmenin evi diğer ikisi de sınıf olarak kullanılıyordu. Birinci sınıf, dördüncü sınıf ve beşinci sınıf bir odadaydık. Birinci sınıflar olarak biz pencere kenarında yani köprü tarafında otururduk. Dördüncü ve beşinci sınıflar da duvar kenarında otururlardı. Arada da öğretmenimizin gezebileceği kadar bir boşluk vardı. Beşinci sınıflar arka sırada otururlar, dördüncü sınıflar da tahtaya doğru yani ön sıralarda otururlardı. Öğretmenimiz biraz bize ders anlatır, biraz dördüncü sınıflara ders anlatır, biraz da beşinci sınıflara ders anlatırdı. Ders anlattığı sınıf, öğretmeni dinler; diğer sınıflar da serbest çalışırlardı. İkinci ve üçüncü sınıflar da diğer odada ders yaparlardı. Öğretmenimiz bu iki sınıf yani iki büyük oda arasında gider gelirdi. Sabahleyin okula giderken elimize sobada yanabilecek bir odun alır giderdik. Sınıflar soba ile ısınırdı. Sobaların odunlarını da öğrenciler getirirdi. Öğleden sonra giderken de odun götürüp götürmediğimizi hatırlayamıyorum. Ben, birinci sınıftayken Yakup Acar, Mustafa Acar, Kahraman Acar, Mevlüt Acar ve Osman Çelebi beşinci sınıftaydılar. Dikkat ederseniz bunların üçü rahmetli olmuş, ikisi yaşıyor. Allah, onlara da uzun ve bereketli ömür versin.

Yahya öğretmen, çok ciddi ve tecrübeli bir öğretmendi. Köylü ile kaynaşmasını da bilmişti. Hanımı Pamuk abla da öyleydi. O da köylü hanımlarla çok iyi anlaşırdı. Orhan adında küçük bir çocukları bizim köyde öldü ve köyün mezarlığına defnedildi. Pamuk ablanın “Orhan!!! Orhan!!! Orhan!!!” diye ağladığını çok iyi hatırlıyorum. Yahya Bey, bizim köyden ayrıldıktan sonra Ankara’ya gitti. 1967 yılında babamla Ankara’ya gittiğimizde kendisini bulup ziyaret etmiştik. Bizimle çok ilgilenmiş ve yakınlık göstermişti.

Ben, ilkokulun birinci sınıfını köyde okudum. Diğer sınıfları da Oltu’da Karabekir İlkokulu’nda okudum. Şubat ve yaz tatillerinde köye gelirdim. 1964 yılında da Erzurum İmam Hatip okuluna başladım. O zaman da şubat tatillerini Oltu’da, yaz tatillerini de köyde geçirirdim. Rahmetli Şevket amcamın hodağıydım; herg başlamadan köye gelir, harmanları bitirdikten sonra dönerdim. Mısırların sökülmesine kalamazdım. Hem hodaklık yapardım hem de köyün imamı Osman Çelebi’den Kur’ân-ı Kerim, Emsile ve Bina okurdum. Daha çok da herg ile harmanlar arasındaki boşlukta okurdum. Osman Hoca’nın ve Topal Yusuf Hoca’nın çevre köylerden hafızlık yapan talebeleri vardı. Onlarla da çok iyi arkadaşlık ederdik. Hoca olmadığı zaman da medresenin altını üstüne getirirdik.

1967 yılının yaz tatilinden sonra köye gidemedim. Artık Servet ve İbrahim büyümüş ve hodaklılık yapacak yaşa gelmişlerdi. Ben de 1968 yılının yaz aylarında İstanbul’a gitmiştim. İstanbul’dan izne geldiğimde kısa vadeli olarak köye uğrar yakınlarımı, arkadaşlarımı ve köylülerimi ziyaret ederdim.

Çocukluğumdan beri köyde geçirdiğim günleri hiç unutmadım. Okula başlamadan devam ettiğim medreseyi ve medrese arkadaşlarımı, Topal Hoca’dan okuyan hafızların köyü arı kovanı haline getirdiklerini, mahallemizdeki Mustafa Ağırman ve Kâmil Çelebi’nin ezber yapmalarını, bu ekibin cuma namazından önce okudukları Salâtü selâmları, ilkbaharda körpe otardığım günlerin hâtıralarını, yağmurlu günlerin akşamlarında mahalledeki arkadaşlarla tandıra asılmamızı, aşağı yukarı bir ay devam eden hergetme günlerindeki hâtıralarımızı, üçüncü haftanın cuma günü Orcukdere’de yediğimiz kızılpeyniri, herg ile harmanlar arasında arkadaşlarla oduna gittiğimiz günleri, gem sürmeyi, kesmügün üzerinde oturup mısır ve kabak yemeyi, merekteki samanın üzerine atlamayı hiç unutmadım.

Bahar ve güz mevsimlerinde köyün davar sürüleri karşı keşe düzüldüklerinde çıkardıkları zil ve danko seslerini ve arkasından köyün semalarına yükselen çobanın tulum sesini de unutmadım. Harman mevsiminde ikindiden sonra öküzleri alıp yakın yerlerde otarmamızı ve bu sırada arkadaşlarla oynadığımız oyunları unutmadım. Öküzleri otarmak için Gölyer’e götürdüğümüzde Yasin’in Kavaklığı’ndaki ağaçların o güzel sarı yaprakları hâlen daha gözümün önündedir. Aman Allâh’ım! O, nasıl bir güzellikti! Bir tarafta Büyük Göl, bir tarafta yeşillik, bir tarafta da kavakların sarı yapraklarından oluşan o güzel manzara her zaman gözümün önünde duruyor. Hele çocukluk arkadaşlarımı hiç unutmadım. Şimdi sizi onlarla tanıştıracağım.

Ben, kapı-bacada oynayacak yaşa geldiğimde bizim mahalledeki arkadaşlarımla oynamaya başladım. En yakın arkadaşım rahmetli Hüsnü Çelebi’ydi. Hüsnü ile ben aynı yaştaydık. Şevket amcamın oğlu Servet, Rıfat amcamın oğlu İbrahim, Hüsnü’nün kardeşi Ahmet, Feyzullah dayımın oğlu Kâmil ve Küçük Hafız dayımın oğlu Ali, bizden bir-iki yaş küçüktüler ama kapı-bacada onlar da bizimle birlikte oynarlardı.

Bu arkadaşlarımızdan Kâmil ve Ali, küçük yaşta serçe gibi uçarak cennete gittiler. Kâmil, dört yaşında tifo hastalığına yakalandı ve bu hastalıktan vefat etti. Kâmil’den altı ay büyük olan Ali, onun ölümüne hiç dayanamadı ve gece gündüz: “Baba, git Kâmil’i getir!” diyerek ağladı durdu. Babası Küçük Hafız dayım: “Oğlum, Kâmil öldü; üzerine taşları koyduk.” dese de o yine: “Git, taşların altından Kâmil’i çıkar da getir!” der ve ağlardı. Bu ikisi, aynı âile içinde birbirleri ile çok iyi geçinen ve devamlı beraber oynayan amca oğullarıydı. Kâmil’in ölümünden bir ay sonra da Ali yanarak öldü ve o da serçe gibi uçarak cennete gitti. Ali’nin ölümü çok acıklı oldu. Yakınlarını, bizi, mahalleyi ve bütün köyü yasa boğdu. Akşam namazından önce herkes mallarını kayırırken çocuklar evde kalırdı. Ali de o saatte teyzesinin evinde oynarken kaftanı yani entarisi ocaktan ateş almış ve söndürülememiş. İnsanlar yetişip söndürdüğünde Ali, epeyce yanmış ve ölümcül yarayı almıştı. Ali, sabaha kadar ağladı ve o gecenin sabahında vefat etti. Sabaha kadar biz de onunla ağladık. O zaman erkek çocuklar da okula gidinceye kadar entari giyerlerdi. Evde büyüklerin olmadığı bir saatte ocağın başında oynarken entarisi ateş almış ve Ali, ateşi söndürememiş. Bu olay, evlerde sobanın olmadığı veya olsa bile sobadan daha çok ocağın yandığı bir tarihte oluyor. O zamanlar evlerde devamlı ocaklar yanardı. Ocağın üzerinde hem yemekler pişirilir hem de ev ocağın ateşi ile ısınırdı.

Kâmil, çok güzel ve sevimli bir çocuktu. Hem kendi âilesi içerisinde hem de mahallede çok sevilirdi. Ali de şen ve şakrak bir çocuktu, kendini sevdirmesini becerirdi. Bir gün Büyük Hafız dayımın evine Alatarla köyünün muhtarı Molla ile Esenyamaç köyünün muhtarı Kadir Ağa, misafir olarak gelmişler. Yemekler hazırlanmış ve sofra kurulmuş. Sofraya üç tane kaşık konulmuş. Misafirler ve ev sahibi hem yemek yer hem de sohbet ederlerken Ali, bir ara fırsatını bulup Molla’nın kaşığını almış ve yemeğe girişmiş. Kadir Ağa, bu durumu fark etmiş ve yemek yemeğe devam etmiş. Kendini sohbetin havasına kaptıran ve kaşıksız kalan Molla: “Arkadaş, benim de kaşığım vardı ama ne oldu acaba?” demiş. Kadir Ağa başlamış gülmeye. Molla: “Arkadaş niye gülüyorsunuz? Gerçekten kaşığım vardı.” demiş. Ali ise hiç bozuntuya vermeden yemeği kaşıklamaya devam ediyormuş. Mesele anlaşılınca başlamışlar gülmeye. Ali, işte böyle bir çocuktu.  

Küçük yaşta kaybettiğim ve unutamadığım arkadaşlarımdan biri de rahmetli Mahmut eminin oğlu Ahmet Akyüz’dür. Ahmet, bizim alt mahallede otururdu. Amcalarının oğulları Ali ve Osman, ondan üç-dört yaş küçük oldukları için Ahmet de bizimle oynardı. Ahmet, bizden bir-iki yaş büyüktü ama harmanlarda ve kapı- bacada beraber oynardık. Ahmet de şen  şakrak bir arkadaştı, bizim neşe kaynağımızdı. Kabanın başına ve yakın yerlere birlikte oduna giderdik. Babası devamlı gurbete gittiği için evin işlerini Ahmet ve annesi Zinnet abam birlikte yaparlardı. O da 14.07.1964’te on üç yaşında iken vefat etti ve bir güvercin gibi uçarak cennete gitti. Diğer iki arkadaşım serçe gibiydiler. Ahmet, onlardan biraz büyüktü, o da güvercin gibi uçtu gitti. Ona neden güvercin dediğimi şimdi öğreneceksiniz. Rahmetli Ahmet hakkında bir yazı yazmak istediğimi eniştesi Yusuf Akçay’a söyledim ve kendisinden yardım istedim. “Aile içinde Ahmet hakkında konuşulanları ve bildiklerinizi bana anlatır mısın?” dedim. Yusuf, bana şunları anlattı:

“Ahmet’in annesi rahmetli Zinnet yengem, oğlu hakkında şu hatıraları anlatırdı: “Ahmet, yaşıtlarına göre daha iri yapılı, neşeli, çalışkan ve hayat dolu bir çocuktu. Kur’ân-ı Kerîm okumayı çok severdi. Ağa Mustafa’nın ve Ağa Mehmet’in annesi olan Münire nineden Kur’ân-ı Kerîm dersleri alırdı. Okuduğu her sayfanın arasına bir çiçek koyardı. Yoksulluktan dolayı Esenyamaç, Subatık ve Ballıca gibi yakın köylere az bir yiyecek karşılığında birer hafta hodaklık yapmaya giderdi. Babası gurbette olduğundan dolayı evin ihtiyaçlarını gidermek için benimle birlikte tarlaya gelir çalışırdı. Ot ve ekin biçmeye Ahmet’le birlikte giderdik. Evimizin kışlık odununu o getirirdi. O günkü hayat şartlarından dolayı evin bütün sorumluluklarını o üstlenmişti. Yine bir hodaklık sırasında hastalandı ve bir hafta yatakta yattı. İyileşmeyince öküz arabasına yatak serip Ahmed’i yatırdık ve bir ikindi vakti Oltu’ya gitmek üzere yola çıktık. Gecenin saat üçünde o zaman Oltu’da tek doktor olan Hamdi Bey’in kapısını çaldık. Doktor Hamdi Bey muayeneden sonra: “Çok geç kalmışsınız, kazma küreği mezarlığa koyup gelmişsiniz.” dedi ve bir iğne yaparak bizi geri gönderdi. Ahmet, dönüş yolunda İğdeli köyü yol ayırımında vefat etti. Vefat etmeden önce şunları söyledi: “Gökten bana doğru bir çift öküzün geldiğini ve üzerimde bir sürü beyaz güvercinlerin uçtuğunu görüyorum.”

Şimdi anladınız değil mi, bu yazının başlığını neden “İki Serçe Bir Güvercin” koyduğumu. Evet, arkadaşlarımın ikisi serçe gibi biri de güvercin gibi uçarak cennete gittiler. Serçeler uçtuktan sonra biz de Hüsnü’nün anneannesi Nuriye ninenin evinde oynayarak kışı geçirdik. Mollagilin ev ile Beşir eminin evinin arasında olan bu evde Hüsnü, Mevlüt, Necati ve Neşet ile beraber oynardık. Bildiğiniz gibi bu arkadaşlarımdan Neşet de genç yaşında ve gurbette rahmetli oldu. Makamı cennet olsun. Âmin.

Bu yazıyı okuyanlardan üç şey istiyorum.

1-Bu yazıyı yazarken Feyzullah Çelebi ve Yusuf Akçay bana yardımcı oldular. Onlara çok teşekkür ediyorum. Bu bilgilerde yanlışlık ve eksiklik varsa lütfen düzeltin.

2-Benim unuttuğum yerler varsa siz tamamlayın.

3-Bu yazıda adı geçen ve rahmetli olan arkadaşlarıma birer Fatiha okuyun.

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Bilindiği gibi zaman ölçeği olarak kullandığımız iki yıl vardır. Bunlardan bir şemsî sene yani güneş yılı, diğeri de kamerî sene yani ay yılıdır. Kamerî senenin de şemsî senenin de bir yılda on iki ayı vardır. Kamerî senenin ayları Muharrem, Safer, Rebîülevvel, Rebîülâhir, Cemâziyyülevvel, Cemâziyyülâhir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevvâl, Zülkâde ve Zülhicce’den ibarettir. Bu sıralamaya göre Ramazan, kamerî senenin (ay yılının) dokuzuncu ayıdır. Bu ayların kimi otuz, kimi yirmi dokuz ile biter. Şemsî senenin aylarından yedisi otuz birle, dördü otuzla, biri de (Şubat) bazen yirmi sekiz bazen yirmi dokuzla biter. Kamerî sene 354 gün, şemsî sene de 365 gündür. Oruç, hac ve diğer zamanlı ibâdetler kamerî seneye ve bu senenin aylarına göre tanzim edilir.

Yine bilindiği gibi İslâm’ın şartlarından namaz Mekke’de; oruç, zekât ve hac Medine’de ferz kılındı. Oruç ve zekât hicretin ikinci yılında, hac ise hicretin dokuzuncu yılında farz kılındı. Hz. Peygamber hicretin ikinci yılının Şaban ayında, ashâbına Ramazan ayında orucun farz olduğunu ve hep birlikte oruç tutacaklarını bildirdi. Ayrıca onlara konu ile olarak gelen Kur’ân- Kerim âyetlerini okudu. Bütün Müslümanlar o senenin Ramazan ayında hep birlikte ilk oruçlarını tutmaya başladılar.

Hz. Peygamber ömründe dokuz sene Ramazan orucu tuttu. Bu Ramazan aylarının beşi otuz ile dördü de yirmi dokuz ile bitti. Hz. Peygamber Efendimiz ve Ashâbı, ilk Ramazandan sekiz gün (İbn Sa’d’a göre on iki gün ) tuttuktan sonra Bedir savaşı için Medine’den hareket ettiler. Hz. Peygamber Efendimiz, Medine’de cemaate namaz kıldırmak üzere yerine Abdullah b. Ümmü Mektûm’u vekil bırakarak 09 Mart 624’te yola çıktı. Beyaz sancağını Mus’ab b. Umeyr’e verdi. İki siyah bayraktan Ukâb adındakini Hz.Ali, diğerini de Ensar’dan Sa’d b. Muâz taşıyordu.

Hz Peygamber Efendimiz, bir veya iki gün oruçlu olarak yola devam ettikten sonra Müslümanların oruçlarını açmalarını emretti. Oruçlarını açmadıklarını görünce dönüp “Ey söz dinlemeyen cemaat! Ben orucumu açtım, sizde açınız! “ diye seslendi. ( Vâkıdî, Meğâzî: I. 33)

Medine’den hareket eden 313 kişilik İslâm ordusu ile Mekke’den hareket eden 950 kişilik şirk ordusu Ramazan ayının on yedisinde Bedir’de karşı karşıya geldiler. Savaş, Müslümanların zaferi ile bitti. Müslümanların verdiği 14 şehide karşılık, müşriklerin 70 ölü verdiler. 70 kişileri de Müslümanların eline esir olarak düştü. Böylelikle ilk Ramazan Müslümanlara zafer ve bereket getirdi.

Bedir savaşından altı yıl sonra yani hicretin sekizinci yılının Ramazan ayında Hz. Peygamber, bu sefer de Mekke’yi fethetmek için on bin kişilik ordu ile yola çıktı. Ramazan ayının onunda yola çıkan Hz. Peygamber, yolda orucunu bozdu; ashâbına da böyle yapmalarını emretti. Bu yolculuk da zaferle sonuçlandı ve Mekke fethedildi. Kâbe putlardan temizlendi. Mekke’nin fethedilmesi ve Kureyş kabilesinin Müslüman olması, İslâm’ın önündeki bütün engelleri kaldırdı. Bu fetihten sonra bütün Arabistan fethedilmiş oldu. Hz. Peygamber, Hicretten sonra çeşitli yıların Ramazan aylarında on beşe yakın da Seriyye çıkardı. Bu Seriyyeler de Medine’ye zaferle döndüler.

İçinde bulunduğumuz bu mübârek Ramazan ayında Müslümanlar, dünyanın değişik yerlerinde Allah’ın dininin Hâkim olması için mücadele ediyorlar. İnşallah onlar da Bedir’de ve Mekke fethinde gelen ilâhî yardıma mazhar olurlar. Bize düşen bu mücâhidleri maddî ve manevî bakımdan desteklemek ve onlara yardımcı olmaktır. Bir de İslâm düşmanlarına köstek olmak ve onların ıslâhı için Allâh’a yalvarmaktır. Bu ay, duâ ayıdır. Haydi! Hep birlikte kardeşlerimiz için Yüce Rabbimize duâ edelim ve onların zaferi için Allâh’ımıza yalvaralım.

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Hz. Âişe, Hz. Ebû Bekir ve Ümmü Rûman çiftinin kızıdır. Hz. Peygamber efendimizle hicretten önce Mekke’de nişanlandı; düğünleri de hicretten sonra Medine’de yapıldı. Mekke’den Medine’ye hicret ettiğinde, o da diğer muhâcirler gibi Medine’nin havasına alışamadı ve rahatsızlandı. Ancak kısa zamanda tekrar sağlığına kavuştu.

Mekkeli muhâcirler, Medine?nin havasına alışamayıp rahatsızlanınca Hz. Peygamber Allah?a şöyle duâ etmişti: ?Allah?ım! En az Mekke?yi sevdirdiğin kadar veya daha fazlasıyla bize Medine?yi de sevdir. Bu beldeyi sıhhat yurdu yap ve ölçü ile tartılarını bereketlendir. Sonra da bu hastalığı al ve Cuhfe taraflarına at!? (Buhârî, Fedâilü?l-Medine 11)

Allah?ın en sevgili kulu O?ndan bir şey ister de Yüce Allah onun bu isteğini kabul etmez mi? Hz. Peygamber o gece bir rüya gördü. Saçı-başı dağınık siyah bir kadın Medine?den çıkıp Cuhfe?ye doğru gidiyordu. Belli ki Medine?deki bu hastalık bundan böyle şehri terk edecek ve Cuhfe taraflarını vatan edinecekti. Zaten o günden sonra muhâcirler bir daha şiddetli ateş yüzü görmedi ve Medine?yle ilgili herhangi bir problemle karşılaşmadılar. Bundan sonra Medine ensar ve muhâcirler için medeniyete beşiklik etti. Hz. Peygamber?in duâsı bereketiyle Medine, orada oturanlar için gerçek bir vatan oldu. Hz. Âişe de sağlığına kavuştuktan sonra yapılan düğünü ile birlikte Hz. Peygamber?in evine yerleşti.

Babasının evinde iyi bir aile terbiyesi alan Hz. Âişe gelişmesini, yetişmesini ve şahsiyetini, olgunlaşmasını Hz. Peygamber?in evinde tamamlama imkânı buldu. Çocuğu olmadı. Araplarda anne ve babaların büyük erkek çocuğun adını künye olarak almaları âdeti sebebiyle bir künyesi olmadığına üzüldüğünü söyleyince Hz. Peygamber ona, ablası Esma?nın oğlu Abdullah?a nisbetle Ümmü Abdullah (Abdullah?ın annesi) künyesini verdi. Hz. Peygamber onu çok severdi. Onunla bir arada bulunmaktan, bilhassa gece yolculuklarında kendisiyle sohbet etmekten, dâvetlere onuna birlikte katılmaktan, sorularına cevap vermekten çok hoşlanırdı.

Hz. Âişe kuvvetli bir zekâ ve hafızaya sahipti; üstün bir anlayış ve kavrayış kabiliyeti vardı. Güzel konuşması, Kur?ân-ı Kerim ve Hz. Peygamber?i en iyi şekilde anlamaya çalışması gibi özellikleri sayesinde Hz. Peygamber?in yanında ayrı bir yeri vardı. Hz. Peygamber onun bu kabiliyetlerinin gelişmesine yardım edince, baba evindeki eğitim, vahyin aydınlattığı peygamber evinde daha da gelişti, olgunlaştı ve derinleşti. Bilmediklerini, anlayamadıklarını, eksiklerini ve yanlışlarını, hatta Kur?ân ile Hz. Peygamber?in hadisleri arasındaki farklılık arz eden hususları Hz. Peygamber?e sormak ve onunla müzâkere etmek gibi güzel bir alışkanlığı vardı.

Hz. Âişe, Hz. Peygamber?e karşı beslediği derin sevgi yanında ona itaat ve emirlerine dikkat etmekle de ön plana çıkmıştı. Geceleri nafile namaz kılar, günlerinin çoğunu oruçlu geçirirdi. Kimselerin aleyhine konuşmayı sevmezdi. Kanaatkâr, mütevazi aynı zamanda da vakur ve cömertti. Yetim, öksüz ve yoksul çocukları himayesine alır, onların terbiye ve yetişmelerine özen gösterir, sonra da onları evlendirirdi.

Hz. Peygamber Efendimiz vefat ettiği zaman çok genç olmasına rağmen Kur?ân-ı Kerim?i ve Hz. Peygamber?in sünnetini en iyi bilen, anlayan ve muhafaza eden sahabîlerin başında o geliyordu. Arap dilini maharetle kullanmasının yanında Arap şiirini de çok iyi bilirdi. Kur?an ve hadisin anlaşılması için olduğu kadar Arap dili bakımından da şiirin önemine işaret ederek ?Çocuklarınıza şiir öğretiniz ki dilleri tatlansın!? derdi.

Hz. Âişe, fesahat ve belağatıyla da ünlü bir hatîb olduğu için konuşması insanlara çok tesir ederdi. Babasının vefatı üzerine kabri başında yaptığı duâ, Cemel Vak?ası?ndaki hutbesi ve bazı mektupları onun edebî kabiliyetini gösteren şaheser örneklerdir. Ayrıca Arap tarihi, ensâb ilmi, câhiliye çağının sosyal durumu, örf ve âdetleri hakkında geniş bilgi sahibiydi. Şiir ve edebiyat ile tarih ve ensâbı, bu konularda ihtisas derecesinde bilgi sahibi olan babasından öğrenmişti. Ahlak ve davranışlarında olduğu gibi ilme merakı bakımından da babasına benzemişti.

Hz. Âişe, küçük yaşından itibaren Kur?ân-ı Kerim?i ezberlemeye başlamış ve ayetlerin kıraat tarzını iyice öğrenmişti. Bilhassa Medine?de nazil olan ayetlerin nüzûl sebeplerini, delaletlerini, tahlil ve değerlendirilmelerini ve her ayetle nasıl istidlâl edilip ahkâm çıkarılacağını çok iyi bilirdi. Sünneti de çok iyi anlamış olan Hz. Âişe, hadislerden istinbat ve kıyas suretiyle yeni hükümler çıkarırdı. Onun içtihat ve fetvaları kendisinin bir fakih ve müçtehid olarak kabul edilmesini sağladı.

Hz. Âişe, bu derin ilmini kendisiyle birlikte mezara götürmedi, götüremezdi de zaten. Bildiklerinin ve öğrendiklerinin hepsini talebelerine öğretti. Onları iyice yetiştirdi; ondan sonra bu dünyadan ayrılıp gitti. Hz. Peygamberden devraldığı mirası öğrencilerine devrederek gönül rahatlığı içinde ayrıldı bu dünyadan.

Hz. Âişe, farklı ilimlerdeki derinliği kadar, bu ilimleri başkalarına aktarma konusunda da bambaşka bir özelliğe de sahipti. Yetiştirip terbiye edeceği bir çocuğu yoktu; ancak o, herkesin annesiydi ve bu yönüyle de nerede bir yetim veya elinden tutulması gereken bir beyin varsa onu bulur ve gelecek adına topluma faydalı birer nesil haline getirmenin mücadelesini verirdi. Onların sadece maddî ihtiyaçlarını karşılamakla kalmaz, aynı zamanda onları birer ilim dağarcığı haline getirirdi. O günlerde Medine ilim adına İslam dünyasının Kâbe?si gibiydi. İlim ve marifet arayışındaki hemen herkesin yönelip kapısını aşındırdığı bu şehrin başmuallimi, şüphesiz Hz. Âişe validemizdi. Hatta denilebilir ki o, sadece Medine?de ders vermiyordu; her yıl hac vazifesi için geldiği Mekke?de Nur dağı ile Sebir dağı arasında kendisine bir çadır kurdurur ve bu çadırda ilim âşıklarının gönüllerini ve dağarcıklarını doldururdu.

Hz. Âişe?den ilim öğrenenlerin başında iki yeğeni (ablası Esma?nın iki oğlu) Abdullah ve Urve gelir. Daha sonra üvey kardeşi Muhammed?in oğlu Kasım gelir. Ayrıca Hz. Ömer?in oğlu Abdullah, Ebû Hureyre, Ebû Musa el-Eş?arî, Hz. Abbas?ın oğlu Abdullah ve daha başka sahabîler onun ilminden yararlanmışlardır. Tabiûn neslinin önde gelenleri de Hz. Âişe?nin ilminden istifade ettiler. Yukarıda adları geçen Urve ve Kasım?ın da dâhil olduğu yüz elliye yakın tâbiûn, bu tatlı su kaynağından doya doya su içtiler.

Hz. Âişe annemizin medresesi sadece erkeklere açık değildi; hanımlar da ondan yararlanırlardı. Başta üvey kız kardeşi Ümmü Gülsüm ve daha nice hanımlar ondan istifade ettiler. O, kendisinden küçük olan üvey kardeşlerini ve yeğenlerini çok iyi yetiştirdi. Onlar da Hz. Âişe?den aldıkları bu ilmi kendilerinden sonraki nesillere aktardılar.

Saygıdeğer okuyucularım!

Benim bu yazımı okuyan sizlerin evinde, zannediyorum ki Kur?ân Kursu?na, İmam-Hatip Lisesi?ne veyahut da İlahiyat Fakültesi?ne giden bir kız öğrenci muhakkak vardır. Belki de bunları beğenmeyip cemaatlere, özel ders halkalarına katılan kızlarınız, gelinleriniz veya hanımlarınız vardır. Ben bu yazıyı işte bunlar için yazdım. Bu kızlarımız ve bu hanımlarımız Hz. Âişe annemiz gibi olmaya ne zaman başlayacaklar. Ne zaman bu işin önemini kavrayacaklar. Resmî Kur?ân kurslarında görev alan kızlarımızın ve bayanlarımızın şeytanın kendilerini içine yuvarladığı havadan yanlarına yaklaşılmıyor. Hepsi olmasa bile bir kısmı giyimleri, kuşamları ve davranışları ile bu göreve layık olmadıklarını gösteriyorlar. Kendileri için çizilen resmî dairenin dışına çıkmıyorlar ve çıkamıyorlar. O resmî dairenin içini doldursalar ona da razı olacağız ama bu da yok maalesef. Resmî görev almayıp çeşitli cemaat ve vakıflarda ders alan ve ders veren Müslüman hanımlar da bulundukları çevrenin dışına çıkamıyorlar. Sosyal hayatın dışında ve kendi fildişi kulelerinde ahkâm kesiyorlar. Her iki tarafta gayret eden hanımların bu gayretleri ülkemizde ciddî bir değişikliğe sebep olmuyorsa ve üstelik Müslüman hanımların zemininde sosyeteye doğru bir kayma varsa, biz boşuna kürek çekiyoruz demektir. Ben bu vesileyle Müslüman hanımlara, Hz. Âişe?nin hayatını yeni baştan bir daha okumalarını ve okuduklarını hayatlarına uygulamalarını tavsiye ediyorum. Bu asırda her Müslüman hanımın evi Hz. Âişe?nin evi gibi bir medrese olmalıdır. Hz. Âişe’yi örnek alan Müslüman hoca hanımlar, kendi evlerinde kendi yakınlarını yetiştirmelidirler. Yani evlerimiz birer mektep ve medrese olmalıdır.

Saygıdeğer okuyucularım!

Evleriniz birer mektep ve medrese ise düşmanın hile ve desiselerinden korkmayın; onların hepsi boşa çıkar. Evlerinizi ihmal ettiyseniz işte o zaman oturun ağlayın!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Hicretten önce, Hz. Ebû Bekir?in iki hanımından dört çocuğu vardı. Bunlardan Âişe ve Abdurrahman?ın annesi Ümmü Rûmân, Esmâ ve Abdullah?ın annesi de Kuteyle idi. Abdullah, bu çocukların en küçüğü idi. Bilindiği gibi Hz. Peygamber, Hz. Âişe ile evliydi. Hz. Peygamber ile Hz. Âişe?nin nişanları hicretten önce Mekke?de, düğünleri de hicretten sonra Medîne?de yapılmıştı. Esmâ da, Hz. Peygamber?in Safiyye isimli halasının oğlu Hz. Zübeyir ile evliydi. Bu âile, hicret esnasında Hz. Peygamber?i yalnız bırakmadı.

Hz. Ebû Bekir, Hz. Peygamber?in Mekke?den Medine?ye hicretinde, oğulları ve kızlarıyla bu harekete destek verdi. Müşrikler, bir Perşembe günü sabahleyin Dâru?n-Nedve?de toplanıp akşama Hz. Peygamberi öldüreceklerine karar verince, onların bu kararını Cebrâil?den öğrenen Hz. Peygamber, konuyu görüşmek ve hicret planını yapmak için Hz. Ebû Bekir?in evine gitti. Perşembe günü herkesin öğle uykusuna yattığı, öğle ile ikindi arasındaki vakitte, Hz. Peygamber ve Hz. Ebû Bekir, yapacakları hicret yolculuğunun planını görüştüler. İnsanlar uykularından uyanmadan Hz. Peygamber kendi evine geldi ve ikindiden sonra kendi evinden çıkarak insanlar arasına karıştı. Yapılan plana göre, hava kararıp müşrikler Hz. Peygamberin evini kuşattıktan sonra Rasûlullah(s.a.v.), evden çıkacak ve Ebû Bekir?in evine gelecek, oradan da gündüzün birlikte tespit ettikleri Sevr dağına çıkacaklar. Üç gün üç gece, bu dağdaki mağarada kalacaklar. Pazartesi sabah erkenden buradan çıkıp develerine binecekler ve kimsenin bilmediği yollardan Medine?ye ulaşacaklar.

Hz. Peygamber?in ve Hz. Ebû Bekir?in birlikte yaptıkları plana göre bu üç gün zarfında Hz. Ebû Bekir?in evinde hazırlanan yiyecekleri mağaraya Abdullah getirecek. Bu göreve ek olarak, Mekke?de olup bitenleri izleyecek ve bu haberleri mağaraya getirecek. Yani, önemli bir görev olan istihbârât işini yerine getirecek. Hz. Ebû Bekir?in koyunlarını güden çobanı Âmir b. Füheyre de, koyunları bu çevrede otlatacak. Bu sûretle, hem Abdullah?ın izleri kaybolacak hem de mağaraya süt ulaştırılacak. Kendisi henüz bir müşrik olan ve parayla tutulan Abdullah b.Uraykıt ise, Hz. Ebû Bekir?in Perşembe günü kendisine teslim ettiği develeri, Pazartesi sabah erkenden Sevr dağının dibine getirecek ve kafileyi, kimsenin bilmediği yollardan Medine?ye götürecek. Bu harekette görevlendirilenler içerisinde sâdece bu şahıs müşriktir. Bu da, parayla tutulmuş, ağzına sağlam, işini yapıp parasını almaya bakan bir kişidir.

Bu görevliler içerisinde, Hz. Ebû Bekir?in kızları Âişe ve Esmâ gençtiler. Onlar, üç gün boyunca kardeşleri Abdullah ile mağaraya yemek gönderdiler. Esmâ, Cuma günü sabah erkenden evlerine baskına gelen Ebû Cehil?den bir de tokat yemişti. Ebû Cehil?in, onun suratına attığı tokatın şiddetinden kulağındaki küpe yere fırlamıştı. Hz. Ebû Bekir?in oğlu Abdullah ise, o sırada, çocukluk çağı ile gençlik çağı arasında bir yaştaydı. Hz. Peygamber, Abdullah?a istihbârât görevi gibi önemli bir görevi verirken, kimsenin onu önemsemeyeceğini ve izlemeyeceğini düşünmüştü. Hz. Âişe?nin ifadesiyle cesur, akıllı ve becerikli bir genç olan Abdullah, üç gün boyunca her akşam evlerinde hazırlanan yiyeceği alıp mağaraya götürür ve Mekke?de olup bitenleri Hz. Peygambere ve babasına aktarırdı. Daha çocuk denecek yaştaki bir genci, istihbârât gibi önemli bir görevle görevlendiren Hz. Peygamber, hayatı boyunca gençlere önem vermiş, onları güzel vazifelerle vazifelendirerek şereflendirmiştir.

Sevgili gençler! Hz. Peygamber?in, taze bir genç olan Abdullah?ı, cemaatten devlete geçiş hareketi olan hicret gibi önemli bir olayda, istihbârât gibi çok ciddî bir görevle görevlendirmesinden alacağımız çok dersler vardır. Bir kere şunu hatırlatalım ki, Hz. Peygamber, insanlara gelişigüzel görev vermezdi. Yapılması gereken göreve uygun şahıslar bulur, onları görevlendirirdi. Hz. Peygamber tarafından görevlendirilen şahıslar da bunu bildikleri için, kendilerine verilen görevi en güzel şekilde yerine getirmek için gayret gösterirlerdi.

Sevgili gençler! Halk arasında ?çocuktan al haberi? diye bir söz vardır. Bu söz, insanların, çocukları pek önemsemediklerini ve onların yanında her şeyi söylediklerini, çocukların da bu sözlere kulak verip dinlediklerini ve gereken yerlere ilettiklerini ifade etmek için söylenmiş bir sözdür. Bunun böyle olduğu tecrübelerle sâbittir. Hz. Peygamber de, işte bu sebepten dolayı Abdullah?ı istihbârât işinde görevlendirmiştir. Abdullah da, kendisine verilen görevi en güzel şekilde yerine getirerek, hem kendi yüzünü ak etmiş hem de Hz. Peygamber?in, çevresindeki insanlara görev verirken ne kadar isâbetli kararlar aldığını göstermiştir. Hz. Âişe?nin verdiği bilgiye göre Abdullah, bu üç gün boyunca karanlık iyice bastırdıktan sonra hazırlanan yiyecekleri alır üç kilometre uzaklıktaki mağaraya gider, geceyi mağa-rada geçirdikten sonra seher vakti mağaradan çıkar evine gelirdi. İnsanlar uykularından uyanıp, evlerinden çıktıktan sonra o da geceyi evinde geçirmiş gibi insanlarla aynı zamanda evinden dışarı çıkardı. Taze bir genç olduğu için, kimse onu önemsemez ve nereye gidip geliyor diye de takip etmezlerdi. Zâten kendisi de, bu zaman içinde müşrikleri şüpheye sevk edecek bir yanlış hareket yapmadı.

Sevgili gençler! Hz. Peygamber, genç Abdullah?a görev vererek onu işin içine aldı. Yani, kendilerini İslâm davasına vakfetmiş bir âilenin küçük çocuklarını da bu işin içine kattı. Bugün, İslâm ümmetinin önünde bulunan kişilerin, Hz. Peygamber?in bu sünnetini yaşatarak ümmetin çocuklarını, daha küçükken bu dâvâya kazandırmaları gerekir.

Sevgili gençler! Hz. Peygamber, gençlere sorumluluk yüklüyor ve onları, bu sorumluluk şuuru içinde yetiştiriyordu. Bilinmelidir ki, insanı, dar günler ve zor zamanlar yetiştirir. Bu sebepten dolayı, siz de evlenip çocuk sahibi olduktan sonra, çocuklarınızı daha küçükken sosyal hayatın içine katın ve yetiştirin. Ramazan gecelerinde, onlarla birlikte yoksulların evine gidin! Siz, arabanızda oturun, gıda maddelerini onlar dağıtsın. Onlar, çocukken bu zevki yaşasın ve işi öğrensinler. Büyüdükten sonra da kendi çocuklarına: ?Biz, babamla böyle böyle yapardık!? diye anlatsınlar hâtıralarını. Şimdiki çocukların, kendi çocuklarına anlatacak çocukluk hâtıraları da yok. Aman Allah?ım! Bu ne yoksulluk böyle!

Sevgili çocuklar! Biliyor musunuz, bu yoksulluğu çıkaran da bizleriz. Çocuklarımızı okullarla dershaneler arasında koşuşturan yarış atları haline getirdik. Sâdece, test çözüyorlar. Kitap okumuyorlar, şiir ve edebiyât zevkleri yok, kendilerini ifade edemiyorlar. Kendi işlerini, kendileri göremiyor. Her işlerini anneleri, babaları veya bir yakınları görüyor. Üniversiteyi kazanan bir öğrenci, gelip kaydını yaptıramıyor, kalacağı evi veya yurdu bulamıyor. Bunun için de, babası ile veya tüm âile birlikte geliyorlar. Böyle yapmak çocuklarımız için destek değil, köstektir. Üniversiteyi kazanan bir öğrenci, kendi işini kendisi yapabilmelidir. Kendisinin yapabileceği işi siz yaparsanız, çocuğun kendine güvenini öldürürsünüz.

Sevgili gençler! Elektrikler kesildiği zaman, kendi evindeki bir odadan diğer odaya gidemeyen çocuklarımızın ve geçlerimizin var olduğunu hepimiz biliriz. Peki, bu çocuklarımız, yarın savaşa nasıl gidecekler? İşte bütün bunları düşünen ve gençleri gelecek için yetiştiren Hz. Peygamber, küçük Abdullah?a zor bir görev veriyor ve en yakın dostu Hz. Ebû Bekir?in oğlunu geleceğe hazırlıyor. Zâten gerçek liderler, gelecek için yatırım yapan liderlerdir.

Sevgili gençler! Abdullah da ?bu iş benim boyumu aşar? demiyor. Görevine dört elle sarılıyor ve görevini akıllara durgunluk verecek şekilde başarıyor. Taze bir genç olan Abdullah, hava iyice karardıktan ve herkes evine çekildikten sonra Mekke?nin dışına çıkıyor ve üç kilometre yolu gidip tırmanarak mağaraya çıkıyor. Seher vakti de, daha kimse yatağından kalkmadan yine karanlıkta evine dönüyor. Ne karanlıktan korkuyor, ne de yakalanmaktan çekiniyor.

Sevgili gençler! İşte böyle olun. Korkuyu, endîşeyi, çekingenliği atın üzerinizden. ?Ben bunu yapamam, ben bunu başaramam.? demeyin. Biliniz ki, bazı görevler vardır ki, siz gençler, bu görevleri yaşlılardan daha iyi yaparsınız. Sizin yapamadığınız kimi işleri de onlar sizden iyi yaparlar.

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Ateşe tapan bir âilenin çocuğu olan Selmân, gerçek dini bulmak için Fars diyârından ayrılıp Bizans topraklarını gezdikten sonra Medine?ye gelen ve Hz. Peygamber?in hicretinden sonra Kubâ köyünde onunla karşılaşarak Müslüman olan bir sahâbîdir. Müslüman olduktan sonra Hz. Peygamber?in huzurunda hayatını ve başından geçen olayları anlattı, huzurda bulunanlar da onu dinlediler. Anlattığına göre Selmân, Fars diyârında zengin bir köylünün tek oğluydu. Babasının arazisi ve malı çoktu. Selmân?ın babası da diğer köylüler gibi ataşe tapıyordu. Oğlunu çok seven bu köylü, oğlunu gözünden esirger dışarı göndermezdi. Yine Selmân?ın anlatmasına göre evlerinde hiç sönmeyen bir ateş yanardı. Herkes gibi onlar da bu ateşe taparlardı. Selmân biraz büyüdükten sonra babası, hem Mecûsîlik konusunda oğluna nasihat eder hem de ?Oğlum! Ben öldükten sonra bu malların sahibi sen olacaksın, git mallarını ve arazilerini tanı!?? derdi.

Bir gün tarlaya giden Selmân, Hıristiyanların bir kilisesine uğradı ve onların dinini kendi dinlerinden daha mâkûl buldu. Akşama kadar orada kalıp ibâdetlerini izledi. Zamanla kilisedeki din adamları ile samimiyet kuran Selmân, bu dinin merkezinin neresi olduğunu sordu. Onlardan aldığı bilgiler doğrultusunda Şam, Musul, Nusaybin ve Sivrihisar?a gitti. Her gittiği yerde kilisede kalıyor ve papazın terbiyesinde iyi bir Hıristiyan olmaya çalışıyordu. Şam?daki papaz, ölümü yaklaşınca Selmân?a Musul?a gitmesini tavsiye etti. Musul?daki papaz, Nusaybin?ne; Nusaybin?deki de Sivrihisar?a yönlendirdi. Sivrihisar?daki papaz, ölümü yaklaşınca Selman?a şöyle dedi:

?Vallâhi, seni kime göndereceğimi bilmiyorum. Aslında âhir zaman peygamberinin gelme zamanı yaklaştı. O Peygamber, Araplar arasından çıkacak. Doğup büyüdüğü şehirden hicret edecek; iki tarafı taşlık olan ve hurması çok bol olan bir şehre yerleşecek. Onun âhir zaman peygamberi olduğunun alâmetleri vardır ve bu alâmetler şunlardır: Hediyeyi kabul eder, sadakayı kabul etmez; bir de iki omzunun arasında nübüvvet mührü vardır.?

Hayatının bundan sonrasını Selmân?ın bizzat kendi ağzından dinleyelim: ?Yanında bulunduğum bu zât vefat edince, onun tavsiyesi üzerine Arap diyârına gitmeye hazırlandım. Sivrihisar?da çalışıp birkaç öküz ile bir miktar koyun sahibi olmuştum. Ticâret için bulunduğumuz yerlere kadar gelen Kelb oğullarından bir kafile, Arap diyârına geri dönmek üzere idiler. Onlara dedim ki: ?Bu sığırlar ve koyunlar sizin olsun, beni Arap diyârına götürün!?? Dediğimi kabul edip beni aralarına aldılar. Vâdi?l-Kurâ denilen yere gelince, bana ihânet edip ?Bu, bizim kölemizdir!?? diyerek beni bir Yahûdî?ye sattılar.

Yahûdî?nin bulunduğu yerde hurma bahçelerini gördüm. ?Âhir zaman peygamberlerinin hicret edeceği yer, herhalde burasıdır?? diye düşündüm. Fakat kalbim oraya ısınmadı. Bir müddet bu Yahûdî?nin hizmetinde kaldım. Sonra bu Yahûdî, beni köle olarak amcasının oğluna sattı. O da beni alıp Medine?ye getirdi. Medine?ye gelince, sanki bu şehri önceden görmüş gibiydim. Hemen ısındım. Artık günlerim Medine?de geçiyor, beni satın alan Yahûdî?nin bağında, bahçesinde çalışıp, ona hizmetçilik yapıyordum. Bir taraftan da asıl maksadıma kavuşma arzusu ile bekliyordum.

Bir gün beni satın alan Yahûdî?nin bahçesinde, bir hurma ağacının üzerinde hurma topluyordum. Sahibim olan Yahûdî de, yanında birisi ile ağaç altında oturup konuşmaktaydı. Bir ara yanındaki ona dedi ki: ?Mekke?den bir kimse geldi, peygamber olduğunu söylüyor.? Ben, bu sözleri işitince titremeye başladım; az kalsın ağaçtan yere düşecektim. Hemen aşağı inip o şahsa şöyle dedim: ?Sen neler söylüyorsun??? Sahibim, daha fazla konuşmama fırsat vermedi ve bana bir tokat vurdu. Sonra da şöyle dedi: ?Seni ne ilgilendiriyor ki soruyorsun, hadi sen işine bak!??

Âhir zaman peygamberinin geldiğini işte bu şekilde işittim ve kendisinin Kubâ köyünde olduğunu öğrendim. O gün akşam olunca, bir miktar hurma alıp hemen Kubâ?ya gittim. Hz. Peygamber?in yanına varıp dedim ki: ?Sen, sâlih bir kimsesin, yanında yoksullar vardır. Bu hurmaları sadaka olarak getirdim.? Hz. Peygamber yanında bulunan arkadaşlarına ?Geliniz, hurma yiyiniz!?? dedi, onlar da yediler. Kendisi asla yemedi. Kendi kendime: ?İşte birinci alâmet budur. Sadaka kabul etmiyor.??dedim. Sonra eve döndüm.

Ertesi akşam bir miktar daha hurma alıp Kubâ?da bulunan Hz. Peygamber?in huzuruna geldim ve dedim ki: ?Bu hurmalar hediyedir.?? Bu sefer yanındaki arkadaşları ile birlikte yediler. Kendi kendime: ?İşte bu, ikinci alâmettir.?? dedim. Götürdüğüm hurma aşağı-yukarı yirmi beş tane idi. Hâlbuki yenen hurma çekirdekleri çok fazlaydı. Hz. Peygamber?in mucizesi ile hurma artmıştı. Kendi kendime:?? Bir alâmet daha gördüm.?? dedim.

Hz. Peygamber?in yanına bir başka gidişimde, bir cenâze defnediyorlardı. Nübüvvet mührü görmeyi arzu ettiğim için yanına yaklaştım. Benim muradımı anlayıp, gömleğinin arka tarafını açtı. Mübârek sırtı açılınca, nübüvvet mührünü görür görmez, varıp yapıştım, öptüm ve ağladım. O anda kelime-i şehâdeti söyleyerek Müslüman oldum. Sonra da Hz. Peygamber efendimize uzun yıllardan beri başımdan geçen olayları bir bir anlattım. Anlattıklarımı can kulağı ile ve merakla dinledi. Halime taaccüp etti. Sonra bu anlattıklarımı âshab-ı kirâm?a anlatmamı emir buyurdu. Âshab-ı kirâm toplandılar, ben de başımdan geçenleri bir bir onlara da anlattım.

Hz. Selmân?ın köleliği Müslüman olduktan sonra da bir müddet devam etti. Sonra Hz. Peygamber kendisine yardım etti ve onu kölelikten kurtardı. Kölelikten kurtulmasından önce yapılan Bedir ve Uhud savaşlarına katılamadı. Hendek savaşından önce Hz. Peygamber?in tavsiyesi üzerine efendisi ile pazarlık yaparak kendisini üç yüz hurma fidanı ve bir miktar da altın karşılığında satın aldı. Yani efendisine üç yüz hurma fidanı dikecek, kırk ukkıye de altın verecek ve kölelikten kurtulacaktı. Üç yüz hurma fidanının dikilmesi işinde Hz. Peygamber?in nezâreti ile ashâb-ı kirâm kendisine yardım etti ve fidanları diktiler. Hz. Peygamber, altın borcunu da devlet hazinesinden ödedi ve Selmân?ı hürriyetine kavuşturdu.

Ayrıca Hz. Peygamber, Selmân ile Ebu?d-Derdâ?yı da birbirine kardeş yaptı. Hendek savaşında, Medine?nin etrafına hendek kazılmasını o teklif etmiştir. Hz. Peygamber de gereken yere hendeği kazdırdı. Hendeği aşamayan düşman geri dönmek mecburiyetinde kaldı. Neticede savaşı Müslümanlar kazanmış oldu.

Hürriyetine kavuştuktan sonra Ashabu?s-Suffe?ye katılan Selmân, Hz. Peygamber?den hiç ayrılmadı. Hz. Peygamber efendimiz, zâhid bir kişiliğe sahip olan Selmân?ı çok severdi. Ayrıca Sahâbe-i kirâm efendilerimizin hepsi de onu çok severlerdi. İkinci Halife Hz. Ömer, Sâsânî imparatorluğunu yıkıp İran topraklarını fethedince onu, Sâsânîler?in başkenti Medâyin?e vali tayin etti. Hz. Ömer?den sonra halife olan Hz. Osman, onun valiliğini devam ettirdi. Selmân, Hz. Osman?ın hilâfetinin sonlarına doğru (35/656) Medâyin valisi olduğu halde vefat etti. Medâyin valisi iken de bir derviş, ve bir zâhid olarak yaşadı. Mütevâzi yaşantısını hiçbir zaman değiştirmedi.

Saygı değer okuyucularım! Bizim, bu mübârek ve güzel sahâbîden ne kadar da çok alacaklarımız ve öğreneceklerimiz var, değil mi? Ben, sizin her birinizi Hz. Selmân (r.a) ile baş başa bırakıyorum. Haydi, herkes dersini alsın!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Hz. Peygamber efendimizin Mekke?den Medine?ye hicret ettiği yıl olan 622 yılında Kubâ, Medine?ye çok yakın bir köydü. Şimdi ise Medine?nin bir mahallesidir. Hicret esnasında Hz. Peygamber?in birkaç gün kaldığı ve bir de mescid yaptırdığı bu köyün İslâm tarihindeki yeri çok önemlidir.

Hz. Peygamber efendimiz, Hicret yolculuğu esnasında Hz. Ebû Bekir ile birlikte bir pazartesi sabahı, üç gündür kaldığı Sevr dağından indi. Önceden anlaştıkları Abdullah b. Uraykıt, kendisine teslim edilen develerle birlikte Sevr dağının dibinde onları bekliyordu. Abdullah, o gün müşrikti; aldığı para karşılığında Hz. Peygamber?i ve beraberindekileri kimsenin bilmediği yollardan Medine?ye ulaştıracaktı. Hz. Ebû Bekir?in çobanı Âmir b. Füreyhe de bunlara katılınca dört kişi oldular. Bu dört kişi, sıkıntılı bir yolculuktan sonra ertesi pazartesi günü gelip Kubâ köyüne ulaştılar. Hz. Peygamber ve beraberindekiler bu köyde birkaç gün kaldılar. İbn Hişâm?a göre dört gün (es-Sîre, II, 494), Buhârî?ye göre de on dört gün (Menâkıbu?l-Ensâr, 46) kaldılar. Celâleddin Vatandaş, Medine?yi, Kubâ?yı ve Hz. Peygamber?in Kubâ?ya girişini şöyle anlatır:

?Medine veya Hz. Peygamber?in hicretinden önceki ismiyle Yesrib, o zaman toplu bir yerleşim merkezi değildi. Eni ve boyu yaklaşık on beşer kilometre olan bir ova içerisinde yer alan, birbirlerine birkaç yüz metre ile birkaç kilometre uzaklıktaki irili ufaklı birçok yerleşim merkezinin ortak adıydı. Hz. Peygamber hicret ettiği zaman, ovadaki tüm yerleşim merkezlerinin toplam nüfusu on bin civarındaydı. Ovanın dışarıyla irtibatı, dağların arasındaki dar vâdilerden geçen yollarla sağlanıyordu. Her yerleşim merkezinde bir veya iki kuyu vardı. İnsanlar su ihtiyaçlarını bu kuyulardan karşılıyorlardı. Evlerin tamamı taş veya kerpiçtendi ve büyük çoğunluğu iki katlıydı. Ayrıca her yerleşim merkezinde ?utum? veya ?ucum? ismiyle anılan tamamen taştan inşâ edilmiş küçük bir kale sayılabilecek özel yapılar vardı. Düşman saldırısı sırasında buralara sığınılarak savunma savaşı yürütülürdü. Bazı yerleşim merkezlerindeki kalelerin sayısı onu aşıyordu. Bu da o yerleşim merkezinin nüfusunun çokluğu veya zenginliği ile ilgiliydi.

Daha önce hicret eden Mekkeli Müslümanlar, önceden tanıdıkları Medineli Müslümanların ikâmet ettikleri yerlere göre, ovadaki yerleşim merkezlerine dağılmışlardı. Önemli bir kısmı diğerlerine göre daha güneyde bulunan Kubâ?da kalıyordu. Kubâ, ovanın Mekke tarafında yer alan bir yerleşim merkeziydi. Dolayısıyla Hz. Peygamber, Medine?ye ulaştığında önce Kubâ?ya gelecekti. Bu nedenle Kubâ?daki Müslümanlar, Hz. Peygamber?in Mekke?den ayrıldığı haberini alınca, her gün köyün dışında toplanıp beklemeye başladılar. Sabah saatlerinde ve ikindi sonrasında gözleri ufukta Hz. Peygamber?i bekliyorlar, öğle vaktinin yakıcı sıcağında gölgeliklere çekiliyorlardı. Günler bu şekilde geçiyordu. Günler geçtikçe; günlerin geçmesine bağlı olarak merak, endişe, korku arttıkça, bekleyenlerin sayısı da arttı. Artık, Kubâ?nın kıyısında, çölün derinliklerine uzanan bakışlarla Hz. Peygamber?i bekleyenler, sadece Müslümanlar değildi. Bölgede yaşayan müşrikler ve Yahûdîler de hakkında çok şey duydukları Hz. Muhammed?i bir an önce görmenin merakı ve heyecânı içerisindeydiler. Müslüman olsun veya olmasın, hemen herkes, yüksek hurma ağaçlarının tepesinde veya evlerinin damında çölden gelecek peygamber?i ilk gören olmanın heyecânı içerisinde bekliyorlardı. Günler bu şekilde geçiyor, beklenen yolcu gelmeyince umutlar bir gün sonrasına erteleniyordu.

Günler birbirini takip ediyor, fakat hâlâ Hz. Peygamber?den bir haber alınamıyordu. Hz. Peygamber?in evinden ayrılışının üzerinden on iki (veya sekiz) gün geçmişti. Kutlu yolcuyu bekleyen herkes, o gün sabah saatlerinden itibaren ufku gözlemiş, yolcularla ilgili en küçük bir karartıyı herkesten önce fark eden olmanın şerefini elde edebilmek için çabalamış, ama öğle sıcağı bastırınca evine veya bir gölgeliğe sığınmıştı. Öğle saatiydi, nefes almayı zorlaştıran bir sıcak vardı. Bu saatte çölde yolculuk yapmak imkânsız denecek kadar zordu. Hz. Peygamber?in böylesi bir sıcakta yola devam edeceğine ve Medine?ye geleceğine ihtimal verilmiyordu.

Öğle sıcağının ortalığı yakıp kavurduğu saatlerin birisinde, evinin damında bekleyen bir Yahûdî?nin sesi duyuldu: ?Ey Arap topluluğu! Müjdeler olsun sizlere! İşte nasibiniz, devletiniz, kutlu dâvetliniz, gelmesini bekleyip durduğunuz ulu kişiniz geliyor.? Sokaklar bir anda hareketlendi. İnsanlar evlerinden, gölgeliklerinden fırlayıp, Yahûdî?nin işaret ettiği tarafa yöneldiler. Gözler ufku taramaya başladı. Beklenen yolcular görülmeye çalışılıyordu. Çok dikkatli bakılınca Seniyyetü?l-Vedâ tepesinin yakınlarında bir karartı fark ediliyordu. Acaba geliyorlar mıydı ve gelen Hz. Peygamber miydi? Karartılar seçilemiyor, gelenlerin kimler olduğu anlaşılamıyordu. Herkes dayanılmaz bir heyecanla bekledi. Hep bir ağızdan sevinç çığlıkları yükseldi. Kimisi haykırıyor, kimisi oynuyordu. Sevinçten kimse ne yapacağını bilemiyordu. Sevinç çığlıkları gittikçe arttı ve bir süre sonra benzeşti. Müslümanların, ?Allâhu ekber, Allâhu ekber; Lâ ilâhe illallah? veya ?Muhammed geldi, Allâhu ekber, Muhammed geldi, Allâhu ekber? haykırışları tüm Kubâ sokaklarında yankılanmaya başladı. Köyün kızları, sanki bir düğün alayına katılmışlar gibi deflerini çalıyor, oynayıp şarkılar söylüyorlardı. Herkes kendince bir şeyler söylüyor, bir şeyler yapıyor, sevincini dile getiriyordu. Şarkı söyleyenler, kılıç ve kalkan çıkarıp savaş oyunları sergileyerek mutluluklarını açığa vuranlar birbirine karıştı. Sevinç dalgası gittikçe büyüdü, büyüdü? Müslümanlar, sevinçten yüreklerinin boşaldığını, âdeta uçarcasına hafiflediklerini hissederlerken; hiçbir sözün sevinçlerini ifade edemediğini fark ettiler. O andaki mutluluğu ifade edecek kelimeler yoktu. Hiçbir söz o mutluluğu gerektiği gibi ifade edemiyordu. Sevinçten ne yapacaklarını bilemez halde birbirlerine bakarlarken mûsikî yardımlarına yetişti. Kadınlar ve çocuklar gönülden gelen bir arzuyla, gönüllerde o anda doğan bir şarkıyı deflerin eşliğinde söylemeye başladılar:

Vedâ tepelerinden üzerimize dolunay doğdu.

Allah?a dâvet eden bir dâvetci bulunduğu müddetçe bize şükretmek gerekti.

Ey bize gönderilen Peygamber! Sen boyun eğmemiz gereken emirle geldin.

Kubâ?da bekleşen bütün Müslüman erkekler, Hz. Peygamber?e doğru koşmaya başladılar. Bir kısmı hayvanlarının sırtında, bir kısmı yayaydı. Herkes, diğerinden daha önce Hz. Peygamber?e ulaşmak, onu herkesten önce görmek, onunla konuşmak istiyordu. Önce hareket eden birkaç genç, hızla koşup Hz. Peygamber?in yanına vardı. Hava çok sıcak olduğu için mola vermişler, bir ağacın gölgesinde oturuyorlardı. Hz. Peygamber?in yanına herkesten önce varanlar son derece sevinçliydiler, fakat aynı zamanda da şaşırmış bir haldeydiler. Yolcuların yanına varınca soru soran gözlerle birbirlerine bakıştılar. Ağacın altında iki kişi oturuyordu ve bunlardan hangisinin Rasûlullah (s.a.v.) olduğunu bilmiyorlardı. İçlerinden hiç birisi daha önce Rasûlullah (s.a.v.) i görmemişti. Acaba bu iki kişiden hangisi Rasûlullah idi? Bunu soramadılar. ?Rasûlullah hanginiz?? diyemediler. Sevinç içerisinde, ağacın altında dinlenen yolculara yaklaşırken ?Ey Allah?ın Elçisi! Hoş geldin, sefâlar getirdin!? demekten başka bir şey yapamadılar.

Kubâlı gençler, merakla iki yolcuyla da konuşmaya başladılar. Hallerini, hatırlarını sordular. Fakat bu sırada sorularına cevap arıyor, Rasûlullah?ın yolculardan hangisi olduğunu anlamaya çalışıyorlardı. Bir ara yolculardan birisi ayağa kalkarak, diğerine ağaç dallarıyla gölgelik yapmaya çalıştı. İşte şimdi tanımışlardı, Rasûlullah (s.a.av.) oturandı. Zaten o sırada Mekkeli Müslümanlardan ve Rasûlulllah?ı görmüş, onunla konuşmuş Medineli Müslümanlardan bazıları da geldiler. Herkes sevinç içerisindeydi. Birbirlerine sarılıyor ve ?Müjdeler olsun bizlere ki, bu mutlu günü gördük!? diyorlardı. Mutluluktan gözyaşı döken, mutluluğun coşkusundan nefesi kesilen, sevincinden ne diyeceğini ve ne yapacağını bilemeyen bir topluluk halinde Rasûlullah?ın etrafını sardılar.

Hz. Peygamber, kendisini karşılamak için Kubâ?dan koşup gelen Müslümanlarla bir süre konuşup, sohbet etti. Durumlarını sordu. Sonra kalkıp devesine bindi. Kubâ?ya gitmek üzere hareket etti.? (Celaladdin Vatandaş, Hz. Muhammed?in Hayatı ve İslâm Dâveti, Pınar yayınları, II, 13-16)

Hz. Peygamber, Kubâ?da Evs kabilesinin bir kolu olan Amr b. Avf oğullarından Külsûm b. Hidm?e misafir oldu. Diğer muhâcirler de Kubâlı Müslüman kardeşlerine misafir oldular. Hz. Peygamber bu köyde kaldığı zaman zarfında geniş bir eve sahip olan Sa?d b. Hayseme?nin evinde Müslümanları toplar ve onlarla sohbet ederdi. O sıralarda Sa?d, henüz evlenmemişti, bekârdı. Bekâr olan veya eşini şimdilik yanına almadan tek başına hicret eden muhâcirler, Sa?d?ın evinde kaldıkları için oraya ?bekârlar evi? manasında ?beytü?l-uzzâb? denildi. Hz. Hamza, Hz. Zeyd b. Hârise ve Abdullah b. Mes?ûd gibi eşini şimdilik Mekke?de bırakıp yalnız başına hicret eden sahâbîler orda kalıyorlardı. Hz. Peygamber, işte bu evde yeni Müslüman olan Kubâ sakinlerine, Medine?den günlük gelip gidenlere ve Mekke?den gelen muhâcirlere sohbet ediyor ve onları diri ve canlı tutuyordu. (İbn Sa?d, et-Tabakât, I, 233)

Hz. Peygamber, Sa?d b. Hayseme?nin evinin yanındaki boş arsada Kubâ mescidini yaptırdı. Mescidin kıble tarafında kalan Sa?d?ın evinden mescide bir kapı açtırdı. Namazlar mescidde kılınıyor, sohbetler de Sa?d?ın evinde yapılıyordu. Vakıf, dernek, dergâh, tekke, medrese ve bu gibi yerlerde sohbetler yaparken câmiye gelmeyip de namazlarını oralarda kılan Müslüman kardeşlerimiz bu paragrafı bir daha okusunlar.

Yüce Allah, Hz. Peygamber?in Kubâ köyünde yaptırdığı bu mescidden Kur?ân-ı Kerim?de şöyle bahseder: ?? İlk günden temeli takvâ üzerine kurulan mescid (Kubâ mescidi) içinde namaz kılman elbette daha doğrudur. Onda temizlenmeyi seven adamalar vardır. Allah da çok temizlenenleri sever.? (et-Tevbe, 9/108)

Görüldüğü gibi Yüce Allah, bu âyette Kubâlılardan sitayişle söz etmektedir. Çünkü onlar, Mekke?den gelen Hz. Peygambere ve muhâcirlere gönüllerini ve evlerinin kapılarını açtılar.

Hz. Peygamber, Mekke?den ayrılırken, müşrikleri oyalayıp vakit kazanmak için Hz. Ali?yi yatağına yatırmış ve ondan yanında bulunan bazı emânetleri ertesi gün sahiplerine vermesini istemişti. Ayrıca işini bitirdikten sonra hemen yola çıkıp kendisine yetişmesini söylemişti. Hz. Ali, söylenenleri aynen yapıp emânetleri sahiplerine teslim ettikten sonra Mekke?den ayrıldı. Zorluklarla dolu bir yolculuktan sonra Kubâ?ya gelebildi. Kendisi çok yorgundu ve ayakları günlerce yol yürümekten dolayı yaralanmıştı. Ayaklarının altı kabarmış, şişmiş ve yarılmıştı; kanıyordu. Kubâ?ya gelir gelmez ilk evde yığılıp kaldı. Bir adım dahi atacak hali yoktu. Hz. Ali?nin bu durumu Hz. Peygamber?e bildirildi. Hz. Ali?nin geldiğini duyan ve çok sevinen Hz. Peygamber, kalkıp onun yanına gitti. Ali?yi görünce çok duygulandı ve hemen ona sarıldı. Yanına oturup ayaklarını kucağına aldı. Mübârek ellerini Hz. Ali?nin ayaklarının altına sürerek yaralarını tedâvi etti. Ayrıca sevinç gözyaşları içerisinde ona duâ etti.

Saygı değer okuyucularım! Bu asırda İslâm, bize emânet edilmiştir. Bu bizim için bir şereftir. Bu şerefi ömür boyu taşımak da ayrı bir şereftir. Geliniz, bu nimetin kadir ve kıymetini bilelim. Bu uğurda yorulur ve yaralanabilirsiniz. Biliniz ki, Hz. Peygamber, sizi tedâvi etmek için bulunduğunuz yere kadar gelecek ve sizinle ilgilenecektir. Bundan şüpheniz olmasın.

Saygı değer okuyucularım! Medinelilerin ve Kubâlıların bütün Arapları karşılarına alarak Hz. Peygamber?e ve onun dâvâsına sahip çıktıkları gibi geliniz, biz de bütün dünyayı karşımıza alarak İslâm?a sahip çıkalım. ?Bizim mevcudumuz az, imkânımız yok, başarılı olamayız, düşmanlarımız bizi bir kaşık suda boğarlar.? gibi mâzeretler üretmeyelim. Bu gibi mâzeretler bizi, gittikçe korkak ve çekingen yapar. Müslüman ise, Yüce Allah?tan başka hiçbir güçten korkmayan cesur bir insandır.

Saygı değer okuyucularım! Câmiler ve mescidler, hürriyetin sembolüdür. Hür olan Müslümanlar, namazlarını câmilerde kılarlar. Evlerde, vakıf ve derneklerde sohbetlerini yapar; namazlarını câmilerde kılarlar. Öyleyse haydin câmiye!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Bugün sizlerle Mekke?ye gidelim ve Hz. Peygamber?i evinde ziyaret edelim. Kendisini ve ev halkını daha yakından tanıyalım. Bildiğiniz gibi Hz. Peygamber efendimiz, yirmi beş yaşına geldiğinde Hz. Hatice ile evlendi ve mutlu bir yuva kurdu. Evlendiklerinde kendisinin yirmi beş yaşında olduğu kesindir. Hz. Hatice?nin yaşı için değişik rivâyetler vardır. Yirmi sekiz yaşında olduğunu söyleyenler olduğu gibi kırk yaşında bulunduğunu söyleyenler de vardır. Onun evlenirken kırk yaşlarında olduğu rivâyeti daha çok kabul görmüştür.

Hz. Hatice annemizin Hz. Peygamber efendimizle evlenirken dul olduğu ve ticaretle meşgul olduğu da kesindir. Hz. Peygamber efendimizle evlenmeden önce başından iki evlilik geçtiği ve eşlerinin ikisinin de öldüğü kesindir. Birinci eşi Ebû Hâle (Mâlik b. Nebbâş) zengin bir adamdı. Hz. Hatice?nin bu eşinden Hind ve Hâris adında iki oğlu oldu. Bunların ikisi de Hz. Peygamber?e yetişti ve Müslüman oldular. Ticaretle meşgul olan Ebû Hâle, ölümünden sonra geriye büyük bir zenginlik ve çok mal bıraktı. Eşinin vefatı esnasında oğulları henüz küçük olan Hz. Hatice, eşinin ticaretini devam ettirdi ve zenginliğini artırdı.

Ebû Hâle?nin ölümünden sonra Atîk b. Âiz ile ikinci evliliğini yapan Hz. Hatice, ikinci eşinden de Hind adında bir kız çocuğu dünyaya getirdi. Hind ismi Araplarda hem erkeğe hem kadına verilebilen bir isimdir. Bizdeki Yaşar ve Deniz isimleri gibi. Bu kız da Hz. Peygamber?e yetişti ve Müslüman oldu. Sayfî b. Ümeyye ile evlenen Hind?in Medine?de bir oğlu dünyaya geldi ve oğluna Muhammed ismini verdi. Hz. Hatice otuz yedi yaşına geldiğinde ikinci eşi de vefat etti. İkinci eşinden de dul kalan Hz. Hatice, ticaretine ağırlık verdi ve kendisine yapılan evlilik tekliflerinin hiçbirini kabul etmedi. Kırk yaşına geldiğinde Hz. Muhammed?i tanıdı. Onu Suriye?ye göndereceği ticaret kervanının başına idareci tayin etmişti. Döndükten sonra da edepli ve iffetli bir tarz ile kendisine evlilik teklif etti. Hz. Muhammed de kendisine yapılan bu teklifi kabul etti. Amcalarının yardımı ve desteğiyle düğünlerini yaptı ve yuvalarını kurdular.

Önceki eşlerinden üç çocuğu olan Hz. Hatice?nin Hz. Peygamber?den de altı çocuğu oldu. İlk çocuklarının adı Kâsım olduğu için Hz. Peygamber, Ebu?l-Kâsım künyesi ile anıldı. Kâsım iki yaşına varmadan hastalandı ve vefat etti. Sonra Zeyneb, Rukiye, Ümmü Gülsüm, Fâtıma ve Abdullah dünyaya geldiler. Abdullah da küçük yaşta vefat etti. Zeyneb?i, teyzesinin oğlu Ebu?l-Âs ile evlendirdiler. Rukiyye?yi de Hz. Osman ile evlendirdiler. Hz. Hatice?nin diğer eşlerinden olan çocukları da evlenip yuvalarını kurmuşlardı.

Hz. Peygamber evinin ayrıca Zeyd b. Hârise adında erkek bir hizmetçisi vardı. Bu hizmetçiyi Hz. Hatice?nin yeğeni Hakîm b. Hizâm, halasına düğün hediyesi olarak takdim etmiş, o da eşi Hz. Muhammed?e hediye etmişti. Büyüyüp evlenme yaşına geldiğinde de Hz. Peygamber onu Ümmü Eymen ile evlendirdi. Bu evlilikten Üsâme dünyaya geldi. Bu evlilik, İslâm geldikten sonra oldu. Yani Zeyd, evleninceye kadar Hz. Peygamber?in evinde kalmaktaydı.

Hz. Peygamber?in Mekke?deki evinin sâkinlerinden biri de Hz. Ali?dir. Bilindiği gibi Hz. Ali, peygamberimizin amcası olan Ebû Tâlib?in küçük oğludur. Ali, İslâm?dan on yıl önce dünyaya gelmiştir. Ali, beş yaşına geldiğinde babasının ticareti ve maddî durumu çok bozuldu. O sıralarda Hz. Muhammed otuz beş yaşlarındaydı. Diğer amcası Abbas ile Ebû Tâlib?in huzuruna çıktı ve şöyle dediler: ?Sana yardımcı olmak istiyoruz. Oğullarından birer tane alıp evimize götürmek ve böylece sizin yükünüzü hafifletmek istiyoruz.? Ebû Talib de ?Olur!? dedi. Hz. Muhammed Ali?yi, Abbas da Cafer?i alıp evlerine getirdiler. Hz. Peygamber?e ilk vahiy geldiğinde ve Yüce Allah kendisine tebliğ görevi verdiğinde Hz. Ali, peygamber evinin sâkinlerinden biriydi.

Dünyada iken cennetle müjdelenmiş sahâbîlerden biri olan Hz. Zübeyir, Hz Peygamber?in halası Safiyye?nin oğludur. Zübeyir?in babası Avvâm da Hz. Hatice?nin kardeşidir. Yani Hz. Hatice, Zübeyir?in halasıdır. Küçük yaşta babası Avvâm?ı kaybeden Zübeyir de bu eve sık sık gider gelirdi. Bilindiği gibi Zübeyir, büyüdükten sonra Hz. Ebû Bekir?in kızı Esmâ ile evlendiği için aynı zamanda Hz. Peygamber?in bacanağıdır.

Önceki iki eşinden olan çocuklarını, Hz. Peygamberden olan çocuklarını, evinin hizmetçisini, Ali gibi devamlı bir misafiri ve Zübeyir gibi eve sık sık gidip gelen bir yetim çocuğu bağrına basan ve bunlara analık yapan Hz. Hatice, kırk yaşına gelip Yüce Allah tarafından peygamber olarak görevlendirilen eşine de çok büyük destekler verdi. İslam?ın temelinde Hz. Hatice?nin maddi ve manevi destekleri vardır. Hz. Peygamber onun hakkında şöyle buyurmuştur ?Vallahi, Allah bana Hatice?den daha hayırlısını vermedi. Herkes beni yalanlarken o beni doğruladı. Herkes bana kapılarını kapatırken o kapılarını bana açtı. Herkes benden kaçarken o şefkatle bana kollarını açtı.? (Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 117)

Hz. Peygamberin altı çocuğunun annesi olan bu ilk Müslüman kadın, nübüvvetin onuncu yılında altmış beş yaşında olduğu halde vefat etti. Hz. Peygamber o sırada elli yaşlarındaydı. Evinde iki kızı bir de devamlı misafiri (ev halkından biri) olan Hz. Ali vardı. Şimdiye kadar adı geçenlerden Kâsım ve Abdullah vefat etmişler; Zeyneb, Rukiyye ve Hz. Hatice?nin önceki çocukları ile Zeyd evlenmiş ve yuvalarını kurmuşlardı. Henüz bekâr olan Ümmü Gülsüm, Fâtıma ve Ali, Hz. Peygamberle birlikte kalıyorlardı.

Hz. Peygamber, Hz. Hatice?nin vefatından sonra iki yıl dul kaldı, evlenmedi. İki yıl sonra Sevde bint Zem?a ile evlendi. Hz. Sevde, ilk Müslümanlardandır. Kocası Sekrân b. Amr ile ikinci Habeş hicretine katılmıştır. Mekke?ye döndükten sonra kocası vefat etti. Dul kalan Hz. Sevde?ye Hz. Peygamber efendimiz tâlip oldu ve onunla evlendi. Yaşlı, uzun boylu ve iri yapılı bir kadın olan Sevde annemizin Hz. Peygamber efendimizden çocuğu olmadı. Hz. Peygamber?in vefatından on yıl sonra Hz. Ömer?in hilâfeti zamanında Medine?de vefat etti ve Cennetü?l-Bakî?ye defnedildi.

Hz. Peygamber, Mekke?den Medine?ye hicret ederken elli üç yaşındaydı. Hz. Sevde ile daha yeni evlenmişti. Bir gün Dârü?n-Nedve?de toplanan müşrikler Hz. Peygamber?i öldürmeye karar verdiler. Bu sırada Müslümanların hemen hepsi Mekke?den Medine?ye hicret etmişlerdi. Erkeklerden sadece Hz. Peygamber, Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ali kalmışlardı. Kadınlar, çocuklar ve mustaz?af Müslümanlar henüz hicret etmemişlerdi. İşte böyle bir zamanda Mekke müşrikleri Hz. Peygamber?i öldürmeye karar verdiler. Aldıkları karara göre karanlık bastıktan sonra görevli şahıslar evin etrafını kuşatacaklar, gece sabaha kadar eve giriş ve çıkışları engelleyecekler ve ertesi sabah evinden çıkan Hz. Peygamber?in üzerine toptan çullanacaklar ve onu öldüreceklerdi. Toptan hücum edip öldürecekler ve böylelikle de kimin öldürdüğü belli olmayacaktı.

Yüce Allah, Cebrail vasıtasıyla bu kararı Hz. Peygamber?e bildirince Hz. Peygamber, herkesin gündüz uykusuna yattığı öğle sıcağında Hz. Ebû Bekir?in evine gitti. Onunla bu gece çıkacakları hicret yolculuğunun detaylarını görüştü ve kimse uykudan uyanmadan kendi evine döndü. Evinde gndüz uykusu uyumuş gibi dışarı çıktı. Akşam olunca herkes gibi oda kendi evine döndü. Evi gece karanlığında müşrikler tarafından kuşatıldıktan sonra ev halkı ile vedalaşıp evden ayrıldı. Müşrikler onu göremediler. Eşi Sevde, kızları Ümmü Gülsüm ve Fâtıma ve bir de evin tek erkeği Hz. Ali ile vedalaşıp ayrıldı. Hz. Ali?ye şunları söyledi:

?Bu gece benim yatağımda yat ve rahat uyu! Şu Hadremevt ürünü olan yeşil abâma da iyice bürün! Hiç korkma! Onlar, sana hiçbir şey yapamayacaklar! Rahat ol! Rahat uyu!?

Ayrıca Hz. Peygamber, Mekke?den ayrılıp Medine?ye gideceğini Hz. Ali?ye haber verdi. Yanında bulunan ve Mekkelilere ait olan emânetleri sahiplerine teslim etmesini, sonra da arkadan gelip kendisine kavuşmasını da emretti. Mekkeli müşriklerin kendisini öldürmeye karar verdikleri bir sırada, onların emânetlerini düşünen bir peygamberin ümmetiyiz. Biz de yaşadığımız hayat boyunca peygamberimiz gibi sâdık ve emîn (güvenilir) olabildik mi?

Hicret gecesi Hz. Peygamber?in evinde kendisiyle beraber beş kişi vardı. Kendisi ayrıldıktan sonra dört kişi kaldı. Birkaç gün sonra Hz. Ali?nin hicret etmesiyle de üç kişi kalmış oldu. Bu üç kişinin üçünün de bayan olduğunu bir daha hatırlatalım: Hz. Sevde annemiz, Ümmü Gülsüm ve Fâtıma.

İslâm?ın bugüne kadar gelmesinde peygamber hanımları ve peygamber kızları çok sıkıntılar ve çok çileler çektiler. Aç kaldılar, yoruldular, uykusuz kaldılar, hor ve hakîr görüldüler, yine de dâvalarından vazgeçmediler. Kendilerine lâyık izzetli bir duruş sergilediler, sabrettiler ve sonunda da kazandılar. Kazandıktan sonra da gevşemediler. Önceden nasıl bir hayat yaşıyor idiyseler kazandıktan sonra yine öyle yaşamaya devam ettiler. Kazandıktan sonra sarsılmadılar, savrulmadılar ve kaybolmadılar.

Bize de savrulmayan ve kaybolmayan Müslüman lazım!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Sizlerle yine Hz. Peygamber efendimizin evine gidelim. Sevgili Peygamberimizi evinde ziyâret edelim, kendisinden bir şeyler öğrenelim. Öğrendiklerimizi uygulamaya koyalım ve hayatımızı güzelleştirelim.

Hz. Peygamber efendimiz, vefatından önceki günlerini Hz. Âişe annemizin odasında geçirdi. Rahatsızlığı ilerleyince mescide gidemedi, imam olup cemaatine namaz kıldıramadı. Hz. Ebû Bekir’i imamlığa tayin etti. O da Hz. Peygamber hayatta iken on yedi vakit imam olup cemaate namaz kıldırdı. Perşembe günü yatsı namazında başladığı imamlığı pazartesi sabah namazına kadar sürdürdü. Hz. Peygamber’in vefatından sonra da halife seçildiği için iki yıl da halife olarak namazlarda imamlık yaptı.

Hz. Peygamberin rahatsızlığı esnasında, yakınlarından ve ashâbından ziyaretçileri çoktu. O, zaman zaman evinde, zaman zaman çıktığı mescidde ümmetine nasihatlerini ve sohbetlerini devam ettiriyordu. Sahâbe-i Kirâm efendilerimiz de yapılan konuşmaları can kulağıyla dinliyorlar ve ezberliyorlardı.

Bilindiği gibi Hz. Peygamber efendimizin yedi çocuğundan altısı, kendinden önce vefat etmişti. Ölümünden önceki rahatsızlığı esnasında hayatta olan tek çocuğu, kızı Fâtıma’ydı. Fâtıma da Hz. Peygamberin son günlerindeki devamlı ziyaretçilerinden biriydi. Onun, son günlerini Hz. Âişe annemizin odasında geçiren babası ile ilgili bir hâtırasını Hz. Âişe annemiz şöyle anlatır:

“Hz. Peygamber, kızı Fâtıma’yı yanına çağırdı; o da yürüyerek babasının yanına gitti. Yürüyüşü, babasının yürüyüşüne çok benzerdi. Hz. Peygamber, kızını yanına oturttu ve onunla özel olarak bir şeyler konuştu. Bu konuşmadan sonra Fâtıma ağladı. Sonra tekrar yanına çağırdı ve yine ona özel olarak bir şeyler söyledi. Bu sefer Fâtıma, güldü. Ben, hayatımda gülmenin ve ağlamanın birbirine bu kadar yakın olduğunu görmedim.? Orada hazır bulunan annelerimizden Hz. Ümmü Seleme der ki: ?Hz. Peygamber vefat ettikten sonra Fâtıma’ya o gün ağlamasının ve gülmesinin sebebini sordum. Şu cevabı verdi: “Babam, önce bana kendisinin vefat edeceğini haber verdi; ben de ağladım. Sonra, ehl-i beytinden kendisine ilk kavuşanın ben olacağımı ve benim cennette İmran kızı Meryem hariç, diğer kadınların hanımefendisi olacağımı müjdeledi; bunun üzerine çok sevindim ve güldüm.” (Tirmizî, Menâkıb, 60; İbn Sa?d, Tabakât, II, 247; Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI, 282)

Saygı değer okuyucularım! Bu hâtırayı siz, hem katıldığınız çeşitli sohbetlerde dinlemiş hem de değişik kitaplarda okumuşsunuzdur. Dinledikten ve okuduktan sonra, belki de üzerinde fazla düşünmeden ve derinlemesine tefekkür etmeden bir iki damla gözyaşı akıtıp geçmişsinizdir. Hâlbuki bu hâtıralar, üzerlerinde derin düşünelim diye anlatılmaktadır. Öyle ise şimdi derin düşünelim:

Çocuk, bir insanın canı ve ciğeridir. Hemen hemen her insan, kendisi için istediği bütün iyilikleri çocuğu için de ister. Kendisi için istemediği kötülükleri çocuğu için de istemez. Müslüman bir baba, her şeyden önce çocuğunun dünya ve âhiretinin mâmur olmasını ister.

Yukarıda geçen hâtırada Fâtıma, rahatsızlık çeken babasının vefat edeceğini öğrenince ağlıyor, kendisinin öldükten sonra cennete gireceğini ve babasına kavuşacağını öğrenince de seviniyor.

Sevgili okuyucularım! Ölüm, kaybolmak ve yok olmak değildir. Ölen yakınlarımız için “babamı kaybettim, annemi kaybettim, dedemi kaybettim” dememiz çok yanlıştır. Gazetelere verilen ölüm îlânlarında bu ifâdelerin kullanılması hiç doğru değildir. Bu ifadeler, öbür dünyaya inanmayanların kullandığı sözlerdir. Bizim, şöyle dememiz gerekir: “Babam rahmetli oldu, annem dünyasını değişti, dedem hakkın rahmetine kavuştu.” Çünkü ölen hiçbir insan, kaybolmaz. Kâfirler, hayatın ölümle sona erdiğine inandıkları için öyle diyorlar. Hâlbuki biz, asıl hayatımızı öbür dünyada yaşayacağımıza inanıyoruz. Peki, gerçek hayatımızı yaşayacağımız o sonsuz dünyada ben cennete girerim, çocuklarım da cehenneme girerse halim nice olur? Hz. Peygamber efendimiz gibi biz de, çocuklarımızı, kendileri ile cennette buluşacağımız müjdesi ile müjdeleyebiliyor muyuz? Bu müjdeyi kendilerine veremiyorsak yazıklar olsun bize!

Çocuklarının sadece dünyası için çalışanlar, aslında çocuklarına yazık etmiş olduklarını ne zaman anlayacaklar? Onların eğitimini, giyimini, yemesini ve içmesini düşünenler, çocuklarının âhiretini ne zaman düşünmeye başlayacaklar? Çocukları için ev, araba, akar (gayr-i menkûl), şirket, para bırakanlar, onlara bir yâd-ı cemil, güzel bir hâtıra, iyi bir isim neden bırakmıyorlar? Bir baba, vefat ederken çocuğuna ?Üzülme yavrum! Seninle kısa zamanda (inşâallah) cennette buluşacağız!? diyebiliyorsa, o babanın alnından öpmek lazım. Toplumumuzda alnından öpülecek böyle kaç baba var?

Saygı değer okuyucularım! İçinde yaşadığımız hayat, asıl hayatımızı kazanabilmemiz için Yüce Allah tarafından bize bir fırsat olarak verilmiş iken, biz bu fırsatı değerlendiremiyoruz. Savrulan insanlarla birlikte biz de savruluyoruz. Çocuklarımız da bizimle birlikte savruluyorlar. Biz, çocuklarımızı ne kadar basit şeylerle sevindiriyoruz; daha doğrusu avutuyoruz, değil mi? Onlar da asıl hediyenin, gerçek mükâfâtın ne olduğunu bilmedikleri için, kendilerine aldığımız basit hediyelerle seviniyorlar. Bir horoz şekerine, bir çikolataya, bir meyve suyuna sevinen çocuklar gibi.

Saygı değer okuyucularım! Bakınız! Biz, sıradan insanlar değiliz. Biz, müslümanız. Biz, Yüce Allah?ın kulu, Hz. Peygamber?in ümmetiyiz. Yüce Allah, bizim rabbimiz; Kur?ân, bizim düstûrumuz; Hz. Peygamber, bizim imâmımız; cihad da bizim yolumuzdur. Lütfen gevşemeyelim ve istikâmetten ayrılmayalım!

Size, bol bol Kur?ân ve hadis okumanızı tavsiye ederim. Bir de sık sık, içinde bulunduğunuz hayattan sıyrılarak Hz. Peygamber?in evine uğramanızı ve oradan bir şeyler öğrenmenizi isterim.

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Bu yazımızda sizlerle birlikte yine Hz. Peygamber efendimizin evine gideceğiz. Hem o yüce peygamberi daha iyi tanıyacak hem de Hz. Âişe annemizle sohbet edeceğiz. Dönerken de bir şeyler öğrenmiş olarak döneceğiz. Öğrendiklerimizi de sadece bilgi olarak kafamızda taşımayacak, onlarla amel edecek ve hayatımızı değiştireceğiz. Daha doğrusu hayatımızı onlarla süsleyeceğiz. Bilmek ve öğrenmek yaşamak içindir. Bildiklerimizle amel edeceğiz ki, Yüce Allah bize bilmediklerimizi öğretsin.

Bugün sizlerle Hz. Peygamber efendimizin vefatından sonra Hz. Âişe annemize misafir olacak ve ondan nasıl yaşadığını öğreneceğiz. Hz. Peygamber efendimiz hayatta iken O?na çok saygı duyan ve O?nun dediği çizgide yürüyen Hz. Âişe annemizin, Peygamberimizin vefatından sonraki hayatı da bizim için çok önemlidir. Çünkü Hz. Peygamber efendimizi en yakından tanıyanların başında bu annemiz gelmektedir.

Hz. Peygamber efendimizin vefatından sonra Hz. Âişe annemizin yanına sık sık gidip gelen ve devamlı onunla sohbet eden bir hanım sahâbî vardı. Her gidip geldiğinde annemizi aynı elbiseyi giymiş olduğu halde görürdü. Öyle olmuştu ki, artık bu elbise iyice eskimiş ve yırtılacak hale gelmişti. Sahâbî hanım bir gün dayanamadı ve Hz. Âişe’ye şöyle dedi:

“Ey müminlerin annesi! Artık bu elbiseyi çıkarıp atsanız iyi olur!” Bu sözler, Hz. Âişe’ye çok sevdiği eşi Hz. Peygamber’in kendisine kavuşma şartı olarak söylediklerini hatırlattı. Hz. Âişe, dünyada olduğu gibi âhirette de sevgili eşiyle birlikte olmak istiyordu. Bu arzusunu sık sık Hz. Peygamber’e söyler ve: “Yâ Rasûlallah! Öbür dünyada beni hatırlayacak mısınız?” tarzında değişik sorularla bunu öğrenmek isterdi. Hz. Peygamber de çok sevdiği Âişe’ye, kendisine kavuşabilmesi için gerekli olan şartları söyler ve şöyle buyururdu:

“Ey Âişe! Eğer bana kavuşmak istiyorsan parçalanıncaya kadar bir elbiseyi atma ve evinde fazlaca yiyecek biriktirme!”

Hz. Peygamber’in bu tavsiyelerinden sonra Hz. Âişe, bir elbiseyi yırtmadan diğerini almaz ve evinde yiyecek biriktirmezdi. Ayrıca eline geçen her şeyi dağıtırdı. Teyzesinin bu durumunu çok yakından bilen ve gören Abdullah b. Zübeyr, teyzesi için: “Onun elini bağlamak lazım!” derdi. Bu söz, teyzesinin uzun süre Abdullah ile konuşmamasına sebep olmuştu.

Saygı değer okuyucularım! Özellikle bayan okuyucularım! Hz. Âişe annemizin, Hz. Peygamberimizin tavsiyesine içten ve gönülden kulak vermesini iyice düşünmeliyiz. Bu olayın, bir mümin üzerindeki etkilerini iyice tefekkür etmeliyiz. Bu tavsiyenin psikolojik, sosyolojik, ekonomik ve dini yönden incelemesini iyi yapmalıyız. Her düğüne ayrı ayrı elbiselerle giden, her toplantıda değişik markaların ürettiği elbiseleri giyen ve bu haliyle çevresine hava atan müslüman bayanlar, yarın cennette Hz. Âişe annemizle nasıl bir araya gelebilirler? Hatta böyleleri cennete girebilir mi? Bunları düşünelim lütfen!

“Hocam! Elbise bizim değil mi? Para bizim değil mi? Helal paramızla istediğimiz gibi giyinemez miyiz? Hem temiz ve kaliteli giymemizin ne zararı var?” diyenlerin mırıldanmalarını işitiyorum. Böyle diyenlere ben de şöyle bir soru soruyorum: “Sizi böyle konuşturan vicdanınız mı? Yoksa nefsiniz mi?” Bu konuştuklarınız vicdanınızdan geliyorsa bir şey demiyorum. Yok, eğer bu sözler vicdanınızın sesi değil de nefsinizin mırıldanması ise oturup kendinizi ve îmânınızı yeniden gözden geçirmenizi tavsiye ederim.

Saygıdeğer okuyucularım! Yemek, içmek ve giyinmek bu dünyada yaşayan her insanın zarûrî ihtiyaçlarındandır. Bu ihtiyaçlar giderilirken aşırıya kaçmak doğru değildir. Giydiğiniz elbiselerle gurur ve kibire kapılmanız, çevredeki insanları kendinize heveslendirmeniz, tüketimi körüklemeniz doğru değildir. Bu gibi yanlışlıklar İslâm ahlâkına sığmaz. Akıllı olun, dengeli olun, sâde olun! Elbiseye ve yiyeceğe aşırı derecede para harcamak, başkalarının nasibini çalmak demektir. Zenginlerin aşırı derecede masraf etmeleri yoksulları zor durumda bırakır. İmkânı olanların ölçüsüz derecede tüketime yönelmeleri, imkânı olmayanları zora sokar. Bu sebepten dolayı dinimizde cimrilik de israf da haramdır. Gerçek mânâda Müslüman olanlar, zarûrî ihtiyaçlarını giderirken, yiyecek, içecek ve giyeceklerini alırken çevredeki insanları da düşünür ona göre hareket ederler. Güzel dinimizin ibâdetler konusundaki hükümlerini çok iyi bilip ibâdetlerini bu hükümlere göre yaptıkları gibi, bu dinin sosyal hayata bakan ahkâm ve ahlâk ilkelerini de bilir ve ona göre yaşarlar. Siz, dünyanızı ve âhiretinizi mâmur etmek istiyorsanız dinin emir ve yasaklarına kulak verin.

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Âsım Efendi, Kâmûs tercemesinde ?bereket? kelimesi için şu açıklamayı yapmaktadır: ?Bereket, bir nesnenin artıp çoğalmasına denir. Bir şeye hayr-ı ilâhinin sübûtuna da bereket denir.? (Bakınız. Kâmûs tercemesi, III, 1044). Dilimizde, bu kökten türetilmiş olan bereketli, mübârek, tebrîk, teberrük ve teberrüken kelimeleri ile Allah bereket versin, bereketini gör, bârekallah gibi duâ ve temenni ifadeleri yaşamaktadır.

Bereket, bir şeyin artıp çoğalması ve insanı mutluluğa ulaştırması anlamına gelir. Esasen hiçbir felsefî ve iktisadî sistemde karşılığı olmayan bu kavram, başka kelimelerle tam olarak karşılanamamaktadır. Bereket kavramını, ancak yine bereket kelimesinin kendisi karşılayabilmektedir. Bu kavram da sadece İslâm inaç sisteminde vardır. Bu mübârek inanç sistemi, dünya hayatının saâdet iksiridir. Bereket, İslâm?da vardır ve ayrıca İslâm?ın kendisi berekettir. Onsuz hiçbir şeyin tadı yoktur. Bereketsiz imân, bereketsiz amel, bereketsiz ilim, bereketsiz makam, bereketsiz mülk, bereketsiz şöhret, bereketsiz unvan ve bereketsiz daha nice imkân ne kadar sıkıcı; bütün bunların bereketli hali ise ne büyük bir saâdettir.

Teberrük ise, bir şeyi bereket ve saâdet vesilesi sayarak almak, vermek ve kullanmak mânasına gelir. Uğur ve bereket saymak, İlâhî hayra hissedar olmak anlamına da gelir. Teberrüken ifadesi de ?uğurlu ve mübârek olarak, bereket konusu ederek? anlamına gelir.

Hz. Peygamber Efendimiz hayatta iken ve vefat ettikten sonra sahâbe-i kirâm, ona ait olan her şeyi teberrüken kullanmış ve saygı göstermiştir. Bu yazımızda biz, yine Hz. Peygamber?in evine misafir olalım ve bu konuyu enine boyuna inceleyelim. Hz. Âişe annemiz anlatıyor:

?Mekkeliler, evlerinde tahtadan yaptıkları karyola üzerinde uyurlardı. Hz. Peygamber, hicretten sonra Ebû Eyyûb el-Ensârî?ye misafir olunca ona: ?Ey Ebû Eyyûb! Sizin karyolanız yok mu?? diye sordu. Ebû Eyyûb da: ?Yok, Yâ Rasûlallah!? dedi. Bundan haberdar olan Es?ad b. Zürâre, Hz. Peygambere ayakları sâc ağacından yapılmış, üzeri keten lifle dokunmuş ve hasır ile kaplanmış bir karyola gönderdi. Hz. Peygamber, kendi evine taşınıncaya kadar bu karyolanın üzerinde uyurdu. Mescidin inşaatı ile birlikte kendi evinin yapımı bitince Ebû Eyyûb?un evinden ayrılırken bu karyolayı da beraberinde götürdü. Gündüzün bunun üzerinde oturur, gece de yatağını sererek yatardı. Hz. Peygamber vefatına kadar bu karyolayı korudu.

Hz. Peygamber vefat ettiğinde bu karyolanın üzerine konularak yıkanıp kefenlenmiş ve bu karyola üzerinde iken cenâze namazı kılınmıştı. Medineliler, ölülerini taşımak için bu karyolayı bizden isterler ve onunla teberrük ederlerdi. Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer?in cenâzesi de onu üzerinde taşınmıştı.? (Belâzürî, Ensâb, II, 181)

Medine?de bu uygulamayı yapanlar, Hz. Peygamber?in dizinin dibinde yetişen sahâbîlerdir. Onlar, bu işlerin câiz olup olmadığını bizden daha iyi bilmekteydiler. Eğer câiz görmeselerdi asla ve kat?a yapmazlardı. Hz. Peygamber?in bazı uygulamaları, onları bu işin cevâzına sevk etmiştir. Bu uygulamalardan bir kaçını zikredelim.

Hz. Enes anlatıyor:

?Hz. Peygamber, Vedâ haccında Minâ?da şeytanı taşlayıp kurbanını kestikten sonra tıraş olmak istedi. Başının sağ tarafını berbere uzattı, o da tıraş etti. Hz. Peygamber, Ebû Talha el-Ensârî?yi çağırarak kesilen saçlarını ona verdi. Sonra başının sol tarafını berbere uzatarak: ?Tıraş et!? buyurdu. Berber, sol tarafını da tıraş etti. Hz. Peygamber, kesilen saçları yine Ebû Talhâ?ya verdi ve: ?Bunları insanlara taksim et, dağıt!? buyurdu.? (Müslim, Hac 326; Türmizî, Hac 73)

Hz. Enes?in bu rivâyetinden, Hz. Peygamber?in ashâbının kendi saç teli ile teberrükte bulunmasına bizzat izin verdiğini öğreniyoruz. Başta Ümmü Seleme annemiz olmak üzere birçok sahâbî Hz. Peygamber?in saç telini teberrüken saklamışlardır. İmâm Buhârî meşhur eseri el-Câmiu?s-sahîh?inde: ?Hz. Peygamber?in vefatından sonra, ashâbının ve daha sonra gelenlerin O?nun zırhı, asâsı, kılıcı, su kabı, yüzüğü, sakal-ı şerifi, ayakkabısı ve kap kacak nev?inden teberrüken sakladıkları eşyalar? ifadesini taşıyan bir başlıkta (IV, 46) fiil kalıbı ile ?yeteberrakü? kelimesini kullanmıştır. İbn Hacer el-Askalânî de el-Metâlibû?l-Âliye adlı eserinde (III, 175) ?et-Teberrükü bi âsâri?s-sâlihîn (sâlihlerin geride bıraktığı hâtıralarla teberrük) adlı bir bâb açarak konu ile ilgili vesikaları sıralamıştır. Bu kaynaklarda, tâ ilk devirlerden itibâren, İslâm dünyasında bir kısım şahıs, eşyâ ve mekânın, teberrük ve tâzim duygusu ile kutlu ve uğurlu sayıla geldiği belgelenmiştir.

?Takdîs? ile ?teberrük?, ?taabbüd? ile ?tâzim? kavramları arasındaki ince ve o ölçüde de hassas olan fark dikkatlerden kaçırıldığı ân, İslâm?ın feyzi ve bereketi, uğuru ve meymeneti, saygısı ve tâzimi ve bilcümle zerâfeti ve letâfeti târ u mâr olup gider. ?Temiz ve pâk olmak? anlamındaki ?Kudüs? kökünden gelen ?takdis?, Yüce Allah?ı ayıplardan, noksan sıfatlardan ve şirkten arındırmaya (tenzih) delâlet eden tâbirlerle anmak ve böylece inanmak demektir.(Kâmus, II, 983,984) Mukaddes de takdîs olunmuş, bütün eksik sıfatlardan arındırılmış, kutsallaştırılmış manâsına gelmektedir. Kısacası bu kökten gelen kelimeler, özellikle ve münhasıran Yüce Allah için kullanılmıştır.

Konunun daha iyi anlaşılması için Hz. Peygamber?in hayatından bir hâtıra ile yazımıza son verelim. Hz. Peygamber?in, hicretten sonra evinde yedi ay misafir kaldığı Ebû Eyyûb el-Ensârî anlatıyor:

?Biz Hz. Peygamber için akşam yemeği yapıyor ve ona gönderiyorduk. Yemeğin kalanını bize geri verdiği zaman ben ve eşim Ümmü Eyyûb onun elinin değdiği yeri uğurlu sayarak ve artan yemekten bereket umarak yerdik. Bir gün yine O?na akşam yemeği gönderdik. Yemeğin içine soğan ve sarımsak koymuştuk. Hz. Peygamber yemeği bize geri verince onun elinin izini bulamadık. Korkarak Hz. Peygambere geldim ve şöyle dedim:

?Ey Allah?ın Rasûlü, anam babam sana feda olsun. Akşam yemeğini geri verdiğinizde, sizin elinizin izini göremedim. Artan yemeği bize her verişinizde ben ve eşim Ümmü Eyyûb senin elinin izini uğurlu ve bereketli sayarak artan yemekten bereket talep ediyorduk.? Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyuruyordu:

?O yemekte sarımsak kokusunu hissettim. Ben, kendisi ile vahiy meleğinin fısıldaştığı birisiyim. Fakat siz onu yiyiniz.? Biz de o yemeği yedik ve ondan sonra Hz. Peygambere o bitkiden yemek yapmadık.?

Dikkat edilirse Hz. Peygamber, Ebû Eyyûb?u yaptığından dolayı kınamamış ve dolayısıyla yapmakta olduklarına cevâz vermiştir. Bu cevâzı nazar-ı itibâra alacak olan bizlerin gözden kaçırmamamız gereken bir inceliği bir daha hatırlatıyorum: Lütfen, Takdîs ile teberrükü, taabbüd ile tâzimi birbirine karıştırmayalım!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

İsâr, bir insanın kendi ihtiyacı olsa bile, zarar ve sıkıntılara katlanarak başkasını kendisine tercih etmesi, başkasının ihtiyâcını kendi ihtiyâcından önce düşünmesi demektir. Kerem ve ihsân sâhiplerinin âdeti, îsârda bulunmaktır. Îsârın en güzel örneklerini Hz. Peygamber, daha sonra da onun mübârek sohbetinde yetişen Ensâr ve Muhâcirler göstermiştir. Özellikle Ensâr, Mekke?den gelen Muhâcirlere gönüllerini açmakla bu işin başını çekmektedir. Yüce Allah, onlardan bahsederken şöyle buyurur:

?Muhâcirlerden önce (Medine?yi) yurt edinen ve îmâna sarılan Ensâr, kendilerine hicret edenleri severler. Onlara verilen şeylerden ötürü gönüllerinde bir sıkıntı ve rahatsızlık duymazlar. İhtiyaç içinde kıvransalar dahî, mümin kardeşlerini kendi nefislerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, gerçekten felâha erenler işte onlardır.? (el-Haşr, 59/9)

Sahâbe-i kirâm efendilerimiz, Yüce Allah tarafından takdîr edilen ve beğenilen îsârlarını, hiç şüphesiz Hz. Peygamber?den öğrenmişlerdi. Biz, bu yazımızda, isterseniz sizinle birlikte Hz. Peygamber?in peşine takılalım, onun evine girelim; kendisinin ve annelerimizin îsârlarını görelim.

Sehl b. Sa?d (r.a.) anlatıyor:

?Bir kadın dokuduğu bürdeyi ( hırkayı ) Hz. Peygamber?e getirip verdi ve şöyle dedi:

?Ey Allah?ın elçisi! Bunu giyesiniz diye kendi ellerimle dokudum!?Böyle bir elbiseye ihtiyâcı olan Hz. Peygamber, onu aldı ve evine gitti; sonra da giyinip yanımıza geldi. Bunu gören bir arkadaşımız:

?Bu ne kadar da güzelmiş, yâRasûlallah! Bunu ver de ben giyeyim!? dedi.

Hz. Peygamber de ?Peki! Olur!? dedi. Orada biraz oturduktan sonra tekrar evine döndü. Hırkayı katlayıp adama gönderdi. Bu duruma şâhit olan ashâb-ı kirâm o sahâbîye:

?Hiç de iyi yapmadın. Hz. Peygamber, ihtiyacı olduğu için onu giymişti. Üstelik sen, Efendimizin, kendisinden bir şey isteyeni geri çevirmediğini bile bile istedin.? dediler. O şahıs da:

?Vallâhi ben, onu giymek için değil; kendime kefen yapmak için istedim.? dedi. Daha sonra bu hırka o zâtın kefeni oldu.? (Buhârî, Libâs 18; Edeb 39 )

Hz. Âişe (r. Anhâ) anlatıyor:

Hz. Peygamber bir gün bir koyun kesmiş ve etinin yoksullara dağıtılmasını istemişti. Bir ara, biz âile fertlerine:

?Ondan geriye ne kaldı?? diye sordu. Biz de şöyle cevap verdik:

?Sâdece bir kürek kemiği kaldı.? Bunun üzerine Hz. Peygamber, (Allah rızâsı için yardımda bulunmanın (îsâr) zirvesini gösteren şu ibretli) cevabı verdi:

?Desene, bir kürek kemiği hâriç hepsi bizim oldu!? (Tirmizi, Kıyâmet 33 )

Hz. Âişe (r. anhâ) anlatıyor:

?Bir gün sırtına iki çocuğunu almış yoksul bir kadın çıkageldi. Ona üç hurma verdim. O da çocuklarına birer hurma verdi. Öteki hurmayı yemek için ağzına götürmüştü ki, çocukları onu da istediler. Kadıncağız yemek istediği bu hurmayı çocuklarına bölüştürdü. Onun bu tavrına hayran kaldım ve yaptığını Hz. Peygamber?e anlattım. Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

?Bu hareketi sebebiyle Yüce Allah, o kadına mutlaka cenneti vermiş veya bu sebeple onu cehenneme düşmekten korumuştur.? ( Müslim, Birr 148 )

Saygıdeğer okuyucularım! Birinci olayda Hz. Peygamber?in, ihtiyâcı olduğu halde, kendisine hediye edilen bir hırkayı ashâbından birisine vermesi, bizim her birimize örnek olmalıdır. Onun ümmeti olarak bizler de çevremizdeki mümin kardeşlerimizi kendi nefsimize tercih edebilmeliyiz. Bilmeliyiz ki, işte bu îsâr, gerçek îmânın alâmetlerindendir.

İkinci olayda Hz. Peygamber?in evinde kesilen bir kurbandan söz edilmektedir. Hz. Peygamber efendimizin hayatını bütün yönleriyle bize anlatan Hz. Âişe annemiz, bu kurbanın bir kürek kemiği hâriç tamamını dağıttıklarını söylemektedir. Hâlbuki o zaman peygamber evinin bu kurbanın etine ihtiyacı vardı. Çünkü orada kalabalık bir nüfus yaşamaktaydı. Ama onlar, kendilerinden daha ihtiyaçlı olanları kendi nefislerine tercih ettiler. Bizim buradan da alacağımız bir hayli ders ve ibret vardır; alabilenlere ne mutlu!

Üçüncü olay hepsinden daha mânidârdır. Hz. Âişe annemiz, iki çocuğu ile bir şeyler istemek için kendi evine gelen yoksul bir kadından söz etmektedir. Îsârı kendilerine şiâr edinen peygamber ehlinin ve peygamber evinin şu anda onlara verebilecek üç hurmaları vardır. Hz. Âişe annemiz, bu hurmaları hemen onlara vermiştir. Çocukların annesi kendi payına düşen bir tek hurmayı yememiş ve onu iki çocuğu arasında pay etmiştir. İşte îsâr budur; annenin, çocuklarını kendi nefsine tercih etmesidir.

Saygıdeğer okuyucularım! İslâm bir dindir, yaşanacak bir dindir. Sâdece anlatılacak ve felsefesi yapılacak bir din değildir. Hayatımıza yansıyacak ve hayatımızı değiştirecek bir dindir. Bu dîni en güzel yaşayan Hz. Peygamber?dir. Dînin en güzel yaşandığı yer de O?nun evidir. Bize düşen, sık sık O?nun evine misâfir olmak ve O?nun yaşantısını yakından izlemektir. Her birimiz, bir sahâbî titizliği ile O?nu takib edecek ve O?na benzemeye çalışacağız.

Hz. Peygamber?in dünyasında yani o güzel saâdet asrında yetişen sahâbîlerin hem hazarda hem de seferde yaşanmış güzel îsâr örnekleri vardır. Sâdece O hayatta iken değil, O?nun vefatından sonra da cereyân eden savaşlara katılan sahâbîlerin, savaş meydanlarında yaşanan çok güzel îsar örnekleri vardır. Bunun en güzel örneği de Yermûk savaşında yaşanmıştır. Yermûk savaşında yaralı bir şekilde yerde kıvranan ve susuzluktan kavrulan Hâris b. Hişâm, İkrime b. Ebî Cehil ve Iyâş b. Rebîa?nın kendilerine verilen suyu, tam içmek üzere iken birbirlerine gönderişleri, nihayetinde de üçünün bir damla su içmeden şehid olarak Yüce Rabblerine kavuşmaları, îsârın ne güzel bir örneğidir. (Bakınız: Hâkim, Müstedrek, III, 270) Böyle bir îsârı tarih bugüne kadar hiç görmemiş, belki de ebediyen göremeyecektir. Bu ibretli olayı MehmedÂkif Ersoy, Safahât isimli şiir kitabın da ne güzel anlatır! Hep birlikte okuyalım!

VAHDET

Huzeyfetü´l-Adevî der ki:

“Harb-i Yermûk´ün ,
Yaman kızıştığı bir gündü, pek sıcak bir gün.
İkindi üstü biraz gevşeyince, sanki, kıtâl,
Silâhı attım elimden, su yüklenip derhâl,
Mücâhidîn arasından açıldım imdâda,
Ağır yarayla uzaklarda kalmış efrâda.
Ne ma´rekeydi ki, çepçevre, göğsü kanadı yerin!
Hudâ ya kalbini açmış, yatan bu gövdelerin,
Şehîdi çoksa da, gâzîsi hiç mi yok .. Derken,
Derin bir inleme duydum… Fakat, bu ses nerden
Sırayla okşadım sîneler bütün bî-rûh…
Meğerse amcamın oğluymuş inleyen mecrûh.
Dedim: “Biraz su getirdim, içer misin, versem “
Gözüyle “Ver!” demek isterken, arkadan bir elem,
Enîne başladı. Baktım: Nigâh-ı merhameti,
“Götür!” deyip bana îmâda ses gelen ciheti.
Ne yapsam içmeyecek, boştu, anladım ibrâm;
O yükselen sese koştum ki: Âs´ın oğlu Hişâm.
Görünce gölgemi birden kesildi nevhaları;
Su istiyordu garîbin dönüp duran nazarı.
İçirmek üzere eğildim, üçüncü bir kısa “ah!”
Hırıltılarla boşanmaz mı karşıdan, nâgâh!
Hişâm´ı gör ki: O hâlinde kaşlarıyla bana,
“Ben istemem, hadi, git ver, diyordu, haykırana. “
Epey zaman aradım âh eden o muhtazarı…
Yetiştim, oh, kavuşmuştu Hakk´a son nazarı!
Hişâm´ı bâri bulaydım, dedim, hemen döndüm:
Meğer şikârına benden çabuk yetişmiş ölüm!
Demek bir amcamın oğlunda vardı, varsa, ümid…
Koşup hizâsına geldim: O kahraman da şehid. “
***
Şark´ın ki mefahir dolu, mâzî-i kemâli,
Yâ Rab, ne onulmaz yaradır şimdiki hâli!
Şîrâzesi kopmuş gibi, manzûme-î îman,
Yaprakları yırtık sürünür yerde, perîşan.
“Vahdet” mi şiârıydı? görün şimdi gelin de:
Her parçası bir mel´abe eyyâmın elinde!

Târihinde mev´ûd-i ezelken “ebediyyet´;
Ey, tefrika zehriyle şaşırmış giden, ümmet!
“Nisyân “a çıkan yolda mı kaldın gümrâh
Lâ-havle ve lâ-kuvvete illâ billâh!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Hz. Peygamber Efendimiz, Medine?ye hicret ettikten sonra ilk iş olarak, devesinin çöktüğü yerde altı (veya yedi) ay içerisinde bir mescid yaptırdı. Mescidin doğu tarafına da kendisinin oturacağı bir ev yaptırdı. Bu evi yaptırdıktan sonra Mekke?deki eşi Sevde annemizi ve bekar kızları Ümmügülsüm ile Fâtıma?yı Medine?ye getirdi ve bu eve yerleştirdi. Sonradan evlendiği eşleri için de ayrı evler yaptırdı. Yani annelerimizin her birinin ayrı ayrı evleri (Hucurât) vardı. Hz. Peygamber?in, bu evlerin dışında bir de özel odası vardı. Annelerimize âit evlerin sonunda iki katlı olan bir ev daha vardı. Üst üste iki odadan ibaret olan bu evin giriş katı devlet hazinesi olarak kullanılıyordu; üst katı da Hz. Peygamber?in özel odasıydı. Üst kattaki bu odaya hurma kütüğünden yapılan bir merdivenle çıkılıyordu. Hz. Peygamber, kaynaklarımızda adı ?Meşrebe? olarak geçen bu odasında zaman zaman inzivâya (yalnızlığa) çekilir ve kendisi ile baş başa kalırdı. Bir seferinde (Hicretin dokuzuncu yılında) bütün eşleri, hep birlikte ve ağız birliği etmişçesine evde daha çok vakit geçirmesi için kendisine ısrarlı taleplerde bulunduklarında onları kendi hallerine bırakarak bir ay boyunca bu odada kalmıştı. Bu yazımızda sizinle birlikte Hz. Ömer?in arkasına takılacak ve Hz. Peygamber?i bu yalnızlığı esnasında kaldığı şahsına âit özel odasında ziyâret edeceğiz; oradaki eşyasını görecek ve o örnek insanı biraz daha yakından tanıyacağız.

Evet, şimdi Hz. Ömer?i dinliyoruz:

“Bir gün, Rasûlullah (s.a.v)?in Meşrebe?deki zenci hizmetçisi Rabah?ın yanına vardım. Hizmetçi Rabah, Meşrebe?nin alt taraftaki kapısının eşiğinde, Rasûlullah?ın merdiven gibi üzerine basarak çıkıp indiği oyuk bir hurma kütüğüne ayaklarını dayamış olduğu halde oturuyordu. Bu zenci hizmetçiye: ?Ey Rabah! Rasûlullah?tan yanına girmem için izin iste!? diyerek seslendim. Rabah, içeri girdikten sonra geri döndü ve: ?Seni, kendisine söyledim. Sustu, bir şey söylemedi.? dedi. Ben de dönüp mescide gittim. Vardım ki, minberin çevresinde bir takım kimseler oturmuşlar (Hz. Peygamber?in, eşlerinden ayrılacağı zannı ile) ağlıyorlardı. Orada ben de biraz oturdum. İçimde duyduğum endişe ve üzüntü, beni rahatsız etti, oturamadım; tekrar hizmetçinin yanına vardım. ?Ömer?in içeri girmesi için izin iste!? dedim. Hizmetçi, içeri girdikten sonra geri döndü ve: ?Seni kendisine söyledim. Sustu, bir şey söylemedi.? dedi. İçimde duyduğum endişe ve üzüntü, beni yendi; bana galebe çaldı. Tekrar hizmetçinin yanına vardım. Sesimi yükselterek: ?Ey Rabah! Rasûlullah?ın yanına girmem için izin iste! Sanırım ki Rasûlullah (s.a.v.), benim, Hafsa için geldiğimi sanıyordur. Vallahi, Rasûlullah (a.s), onun boynunu vurmamı, bana emrederse; boynunu da vururum!? diyerek seslendim. Hizmetçi, içeri girdikten sonra hemen geri döndü ve: ?Seni, kendisine söyledim. Sustu, bir şey söylemedi? dedi. Bunun üzerine, geri dönüp giderken hizmetçi, beni çağırdı ve: ?Gir, artık izin verdi!? dedi. İçeri girdim, Rasûlullah (s.a.v.)?e selam verdim. Bir de baktım ki, Rasûlullah, bir hasırın üzerine uzanmış, hasırın büklümlerine de yaslanmış, öylece duruyor. Hasırın büklümleri, böğründe izler yapmıştı. Hasırla vücudu arasında bir şey (bir döşek) de bulunmuyordu. Başının altında, içine hurma lifi doldurulmuş, yüzü meşin bir yastık vardı. Ben oturunca Rasûlullah, (izârını) elbisesini üzerine çekti; zaten üzerinde ondan başka bir şey de yoktu. Rasûlullah?ın odasına göz gezdirdiğim zaman gördüm ki, bir avuç veya biraz fazla arpa, ayaklarının yanına da onun kadar (deri tabaklanmasında kullanılan) karaz (selem ağacı posası) dökülmüş. Başucunda ise, tabaklanması henüz tamamlanmamış bir posteki (kullanılmaya hazır olmayan deri) asılı.

Rasûlullah?ın böğründeki hasır izlerini görünce, gözlerimin yaşını tutamayarak ağlamaya başladım. Rasûlullah, bana: ?Ey Hattab oğlu Ömer! Niye ağlıyorsun?? diye sordu. Ben de: ?Ey Allah?ın Peygamberi! Ben, niye ağlamayayım ki? Üzerine uzandığın şu hasır, senin böğründe izler yapmış! Şu da, senin yatıp kalktığın tamtakır odan ki, içinde görebildiğim birkaç şeyden başka eşya yok. Vallahi, çok iyi biliyorum ki, Sen, Allah katında Kisrâ ve Kayser?den daha şerefli ve kıymetlisindir. Hâlbuki ey Allah?ın Rasûlu! Kisrâ ve Kayser, bulundukları refah yaşantı içinde dem sürüyor, nimetler ve nehirler içinde yüzüyorlar. Sen ise, ya Rasûlallah! Görmüş olduğum yerde şu haldesin. Sen ki, Allah?ın Rasûlü ve en seçkin kulusun. Hal böyle iken, işte odan bomboş!? dedim.

Bunun üzerine, Rasûlullah, bana ?Ey Hattab oğlu Ömer! Sen, dünyanın onlara, âhiretin de bize âit olmasına razı değil misin?? diye sordu. Ben de: ?Evet, razıyım!? dedim. Rasûlullah: ?Öyle ise, bu iş böyledir, böyle olacaktır.? buyurdu.

?Ya Rasûlallah! Bari Allah?a duâ et de ümmetine geçim bolluğu versin. Allah?a ibâdet etmezlerken, Allah onlara (Gayr-i Müslimlere) geçim bolluğu vermiştir.? dedim. Ben böyle söyleyince, Rasûlullah doğrulup oturdu ve ?Ey Hattab oğlu Ömer! Yoksa sen şüphe içinde misin? Onlar, payları ve nasipleri dünya hayatında tez elden verilip geçiştirilen birer kavimdir.? buyurdu. ?Öyle ise, ya Rasûlallah! Benim için Allah?tan mağfiret dile!? dedim.?

Hz. Ömer, Hz. Peygamberle olan konuşmasının devamında eşlerinden ayrılmadığını öğrenmiş ve bu sevinçli haberi hemen mesciddeki Müslümanlara ulaştırmıştı. Biz, bu yazımızda okuyucularımıza işin o tarafını değil de Hz. Peygamber?in zühdünü (dünya hayatına değer vermeyişini) göstermek istiyoruz. Evlerini mobilya mağazasına ve çeyiz dükkânlarına çevirenler, oturup çok düşünsünler. Bu yanlışlarının ve israflarının hesabını nasıl verecekler?

Lütfen! Öbür dünyada hesabını veremeyeceğiniz işler yapmayın! Akıllı olun!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Adiy b. Hatim ile Hz. Peygamber’in Evindeyiz

Tay Kabîlesi, İslâm?dan önce Arap Yarımadası?nın orta yerlerinde yaşayan bir kabîleydi. Kabîlenin reîsi Hâtim, çevresinde cömertliği ile meşhurdu. Onun cömertliği, Araplar arasında darb-ı mesel haline gelmiştir. Hâtim?in babası Abdullah, oğlu henüz çocukken ölmüş; Hâtim?i zengin ve cömert olan annesi yetiştirmiştir. Annelerin çocuklar üzerindeki etkisi inkâr edilemez bir gerçektir. Cömertliği dillere destan olan ve aynı zamanda şâir ve dîvân sahibi olan Hâtim ile alakalı Araplar, Farslar ve Türkler arasında dilden dile nakledilen çok menkıbeler vardır. Hâtim, menkıbelerde İslâm?dan önceki mert ve cömert Arap erkeği tipinin ideal örneğini temsil eder. İslâm Târihi kaynaklarından onun cömertlik, müsâmaha, tevâzu, sadâkat, iffet ve vefâkarlık gibi faziletlerle temâyüz etmiş bir insan olduğu; şarap içmeyi ve ahlâksızlığı haram saydığı, Tay kabîleleri arasında yaygın olmasına rağmen Hıristiyanlığı kabul etmediği ve atalarının dinine sâdık kaldığı öğrenilmektedir. Bu kadar güzel özelliklere sahip olan Hâtim, İslâm?a yetişemedi. Hz. Peygamber?in doğumundan yedi yıl sonra, 578 yılında vefat etti. Ölümünden sonra kabîlenin reisliğini oğlu Adiy devam ettirdi.

Adiy, gerçeği bulma konusunda bir arayış içinde olduğu için, atalarının dinini terk edip Hıristiyanlık dinini benimsemişti. Bu dinin bölgedeki merkezi sayılan Şam?daki Hıristiyanlarla iyi bir diyalogu ve dostluğu vardı. Hz. Peygamber?in, hicretten sonra Medine?de kurduğu İslâm Devleti?ni ve bu devletin faâliyetlerini iyi takip ediyordu. Kendisi Müslüman olmamıştı; olmaya da niyeti yoktu. İslâm Devleti?nin giderek güçlenmesinden ve genişlemesinden endişe ediyordu. Medine?de olup bitenlerden haberdar olmak için, Medine?de bir câsûs bulunduruyor ve bu câsûstan aldığı habere göre hareket ediyordu. Kabîle reîsi Adiy?in mutaassıp bir Hıristiyan ve amansız bir İslâm düşmanı olmasına rağmen, kabîlenin içinde puta tapanlar da vardı. Puta tapan insanlar da reisleri Adiy gibi amansız İslâm düşmanıydılar. Hz. Peygamber Efendimiz, hicretin dokuzuncu senesinin Rebîülâhir ayında (Temmuz 630) bu kabîlenin insan şeklinde yapılmış olan putu Füls?ü yıkmak için Hz. Ali?yi elli atlı ve yüz develiden oluşan bir askerî birlikle oraya gönderdi. Adiy, Medine?deki câsûsundan Hz. Ali?nin kendi kabîlesi üzerine geldiği haberini alınca nefessiz bir şekilde Şam?a kaçtı.

Hz. Ali, Ensâr?ın ileri gelenlerinden yüz elli kişilik bir askerî birlikle Tay kabilesinin topraklarına girdi. Hz. Peygamber tarafından kendisine verilen emir gereği Füls isimli putu yıktı. Adiy?in nerde olduğunu öğrenmek ve kendisini Medine?ye getirebilmek için Hz. Ali, bu kabîleden bir kısım insanları esir alıp Medine?ye getirdi. Bunların içerisinde Adiy?in kız kardeşi Seffâne de vardı. Seffâne, kendisini savunabilecek bilgi, birikim, kültür ve cesârete sahipti. Medine?ye gelince Hz. Peygamber?in huzuruna çıkıp kendisini şöyle savundu.

?Yâ Muhammed, beni serbest bırakmanı ve Arap kabîlelerinin başıma gelenlere sevinmelerine fırsat vermemeni istiyorum. Çünkü ben, bildiğiniz gibi Tay kabîlesinin eski reisinin kızıyım. Babam, ırz ve nâmusu korur, esiri salıverir, açları doyurur, çıplağı giydirir, misâfiri ağırlar, yemek yedirir, herkese selâm verirdi. Kendisinden istek ve dilekte bulunanları boş geri çevirmezdi. Evet, ben, işte böyle birinin, Tay kabîlesinin eski reîsi Hâtim?in kızıyım.? Hz. Peygamber, Seffâne?nin bu konuşmasını dinledikten sonra kendisine şöyle dedi:

?Senin bu anlattıkların, gerçek müminlerin vasıflarıdır. Eğer baban inananlardan olsaydı, ona mutlaka rahmet okurduk, kendisi için istiğfarda bulunurduk.? Bu sözlerinden sonra Hz. Peygamber, Seffâne?yi âzâd edip hürriyetine kavuşturdu. Hz. Peygamber?den böyle bir iyilik gören Seffâne de kendi gönül rızası ile Müslüman oldu. Hz. Peygamber, onu sadece âzâd etmekle kalmayıp, kendisi ile yakından ilgilenerek her türlü ihtiyacını karşıladı. Kardeşi Adiy?i bulup getirmesi için istediği her şeyi de ona verdi. Peygamberimiz özellikle Adiy ile karşılaşmak ve onu İslâm?a dâvet etmek istiyordu. Seffâne?yi, kendisi gibi âzâd edilen, kabîlesine mensup yakınları ve güvenilir kişilerle birlikte ağabeyinin yanına, Şam?a gönderdi. Şam?a giden Seffâne, ağabeyine şunları söyledi: ?Vallahi, ben, senin bir an önce gidip Muhammed?e katılmanı isterim. Eğer, kendisi gerçekten bir peygamber ise, ona tâbi olmakla başkalarını geçmen, senin için bir fazilet ve üstünlük olur. Eğer, bir hükümdarsa, onun sayesinde saltanatını yeniden elde eder; hor ve hakir bir duruma düşmezsin. Artık, karar senindir.?

Kız kardeşinin bu güzel sözlerini dinleyen Adiy, ona şöyle dedi: ?Vallahi, sen, doğru söyledin; isâbetli fikir beyan ettin. Ben de senin sözünü dinleyecek ve bu zâta gideceğim. Şâyet O, bir yalancı ise bana zarar veremez. Eğer, doğru birisi ise onu da anlarım. Söylediklerini dinlerim; kendisine tâbi olurum.? Adiy, yapılan istişârelerden sonra âilesi ile birlikte yola çıktı ve Medine?ye geldi. Medine?ye gelmesini ve Hz. Peygamber?in huzuruna çıkmasını bizzat kendisi şöyle anlatır:

?Ben, Medine?ye geldiğimde halk beni görünce tanıdı ve: ?Adiy b. Hâtim! Adiy b. Hâtim! Adiy b. Hâtim!? demeye başladılar. O sırada Hz. Peygamber, mescitteydi. Yanına varıp selâm verdim. ?Sen, kimsin ?? diye sordu. ?Adiy b. Hâtim !? dedim ve elimi kendisine uzattım. Şam?dan Medine?ye kadar, ona uzatacağım eli tutacağı ve böylelikle beni şereflendireceği umuduyla yol almış ve işte şimdi de elimi ona uzatmıştım. Derken, elimi tuttu ve kendisiyle musâfaha yaptık. Çok duygulandım.?

Adiy, Hz. Peygamber ile kendi arasında geçen konuşmaları ve bu konuşmalar sonunda Müslümanlığı kabul etmesini şu şekilde anlatır:

?Hz. Peygamber?in mescidini, mescitteki arkadaşlarını, cemâatini ve onun, cemâati ile olan münâsebetini görünce anladım ki, onda ne Kisrâ?nın saltanatı var, ne de Kayser?in. Beni tanıdıktan ve benimle musâfaha yaptıktan sonra ayağa kalktı ve beni evine dâvet etti. Aslında ben de evine dâvet edilmemi ve oraya götürülmemi bekliyordum. Tam da beklediğim gibi oldu. Mescitten çıkıp eve giderken, yaşlı ve zayıf bir kadın geldi önümüze; yanında da küçük bir çocuk bulunuyordu. Kadın, Hz. Peygamber?in durmasını ve kendisi ile ilgilenmesini istedi; o da durdu. Kadın, sıkıntısını dile getirip Hz. Peygamber?den bir şeyler istedi. Hz. Peygamber, onlarla uzun uzun konuştu; kendileri ile birlikte gidip işlerini gördükten sonra tekrar benim yanıma geldi. İçimden kendi kendime: ?Vallâhi, bu zat, hükümdâr değildir.? dedim. Yanıma geldikten sonra elimden tuttu ve beni evine götürdü. Birlikte içeri girdik. Eline, içi hurma lifinden doldurulmuş bir minder aldı ve benim altıma serdi. ?Bunun üzerine otur!? dedi. Ben: ?Olmaz efendim, buyurun siz oturun!? dedim. Hz. Peygamber: ?Hayır, siz oturacaksınız!? dedi. Minderin üzerine ben oturdum; kendileri kuru yere oturdular. İçimden kendi kendime: ?Vallâhi, bu, hükümdâr işi değildir.? dedim. Ben mindere, kendisi de kuru yere oturduktan sonra Hz. Peygamber bana: ?Ey Adiy b. Hâtim! Gel, Müslüman ol ve selâmete er!? dedi. Ben de: ?Ben, dindarım; benim bir dinim var.? dedim. Dâvetini tekrarladı ve: ?Ey Adiy b. Hâtim! Gel, Müslüman ol ve selâmete er!? dedi. Ben de: ?Ben, dindarım.? dedim. Üçüncü kere: ?Ey Adiy b. Hâtim! Gel, Müslüman ol da selâmete er!? dedi. Ben de: ?Ben, dindarım; benim bir dinim var.? diye cevap verdim. Bunun üzerine Hz. Peygamber: ?Ben senin dînini senden daha iyi bilirim.? dedi. Ben de: ?Demek, sen, benim dinimi, benden daha iyi biliyorsun ha?? dedim. Hz. Peygamber: ?Evet!? dedi ve bunu iki veya üç kere tekrarladı.

Adiy b. Hâtim, Hz. Peygamber?in, karşılıklı konuşmayı şöyle sürdürdüğünü anlatır: ?Söyle Adiy! Sen, bir Rekûsî (Hıristiyanlıkla Sâbiîlik karışımı bir dînin mensuplarından) değil misin?? Ben de: ?Evet!? dedim. ?Sen, kavminin başkanı değil misin?? dedi. Ben de: ?Evet!? dedim. ?Sen, ganimetin dört de birini almıyor musun?? dedi. Ben de: ?Evet, alıyorum.? dedim. ?Bunu almak, senin dînine göre sana helâl değildir.? dedi. Hz. Peygamber, böyle deyince çok mahcûb oldum. ?Evet, öyledir; dediğiniz gibidir.? dedim ve anladım ki, O, Yüce Allah tarafından gönderilmiş bir peygamber olduğu için her şeyi biliyor. Hz. Peygamber, beni utandırmamak için bu konunun üzerinde fazla durmadı, konuyu değiştirdi ve bana şöyle dedi: ?Ey Adiy! Sen, niçin kaçıyorsun? Ne diye kaçıyorsun? Sorarım sana, Allah?tan başka bir ilâh var mı?? Ben de: ?Hayır! Yoktur.? dedim. ?Peki, sen, Allâhu ekber (Allah en büyüktür) demekten mi kaçıyorsun? Yüce Allah?tan daha büyük bir şey var mı?? dedi. Ben de: ?Hayır! Yoktur.? dedim. Daha sonra Hz. Peygamber, konuşmasını şöyle sürdürdü:

Biliyorum, senin bu dîne girmene engel, ?Bu dîne sadece insanların zayıf ve güçsüzleri giriyor. Araplar, onları kısa zamanda yok ederler.? diye düşünmendir. Vallâhi, çok sürmez, Müslümanlarda mal, zenginlik ve servet o kadar bollaşacak ki, mallarının zekâtını verecek kimse bulamayacaklar. Belki de senin, bu dîne girmene, onların düşmanlarının çok ve kendilerinin ise sayıca az olduklarını görmen, engel oluyordur. Vallâhi, çok sürmez, bir kadının, Kâdisiye?den devesinin üzerinde yalnız başına çıkıp Kâbe?yi ziyâret edeceğini ve bu yolculukta Allah korkusundan başka hiçbir korku duymayacağını da işiteceksin.? Bu arada Hz. Peygamber bana: ?Sen, Hîre?yi biliyor musun?? diye bir soru sordu. Ben de: ?Gitmedim, orayı görmedim, ama varlığını biliyorum.? dedim. ?Allah?a yemin ederim ki, çok yakında Yüce Allah, bu işi (İslâmiyet?i) tamamlayacaktır; hatta Kisrâ b. Hürmüz?ün hazineleri bile ele geçirilecektir.? dedi. Ben, heyecanla: ?Kisrâ b. Hürmüz?ün hazineleri mi?? dedim. ?Evet, Kisrâ?nın hazineleri!? dedi. Ben, tekrar heyecanlı bir şekilde: ?Kisrâ b. Hürmüz?ün mü?? dedim. ?Evet, evet, Kisrâ?nın hazineleri!? dedi ve şöyle devam etti: ?Hîre?den deve üzerinde hâmîsiz (koruyucusuz) olarak tek başına çıkıp gelen bir kadın da, Kâbe?yi tavaf edecektir. Belki de, senin bu dîne girmene, devlet ve saltanatı Müslümanlardan başkasında görmen, engel oluyordur. Allah?a yemin ederim ki, çok yakında, Bâbil ülkesinin beyaz köşklerinin de Müslümanlara açılacağını işiteceksin!? Hz. Peygamber, böyle deyince daha dayanamadım ve Müslüman oldum. Müslüman olduğumu îlân edince Hz. Peygamber?in yüzünün ay gibi parladığını ve çok sevindiğini gördüm. Kendi evinde yaptığımız karşılıklı konuşmalardan sonra Müslüman olduğumu gören ve buna çok sevinen Hz. Peygamber, bundan sonra Ensâr?dan (Medine?nin yerlilerinden) birine misâfir olmamı istedi. Ben de Medine?de kaldığım müddetçe sabah, akşam Hz. Peygamber?in evine gidip gelmeye başladım. Hz. Peygamber bana İslâm dînini öğretti. Namazı vakitleri içinde ve zamanında nasıl kılacağımı târif ederek ve göstererek öğretti.?

Adiy b. Hâtim, Medîne?de kaldığı müddet içinde Hz. Peygamber?e birçok soru sordu ve bunların cevaplarını aldı. Kabîlesinin yaşadığı yerdeki insanlar, daha çok avlanarak geçindikleri için, onun sorularının çoğu da av ile alâkalı sorulardır. Hadis kaynaklarımızda bu sorular ve cevapları vardır. (Bakınız: Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 257; Buhârî, Zebâih, 2, 7-10; Müslim, Sayd, 2-7)

Sevgili okuyucularım!

Bu yazı boyunca hepimiz birlikte Hz. Peygamber efendimizin dünyasında gezdik. O?nun şehrine, mescidine ve evine uğradık; onunla birlikte olduk. Şimdi de bu yazıdan kendimize bazı dersler ve ibretler çıkaralım:

DERSLER VE İBRETLER

1-) Hz. Peygamber efendimizin evini gördünüz. Bu güzel evin bizim evlere benzeyip benzemediğine sizler karar veriniz. Kaynaklarımızda, bu güzel evin annelerimizden hangisine âit olduğuna dâir bir bilgi bulamıyoruz. Ama bildiğimiz bir gerçek var ki, o da, annelerimizin hepsinin evlerinin bu şekilde olduğudur. Gördüğünüz gibi, evin bir minderden başka eşyası yok; tabanı da toprak. Bizim evlerimiz ise eşyalarla dolu. Hem de işe yaramayan eşyalarla doldurmuşuz evlerimizi. Evlerimizin içi dolu ama bizim içimiz boş, kalbimiz boş, kafamız boş, gönlümüz boş. Evlerimizi değil, gölümüzü dolduracaktık; yanlış yapmışız. İnşâallalah, yakın zamanda bu yanlışı düzeltiriz.

2-)Hz. Peygamber, kabîle reîsi olan Adiy?e özel muâmele yapıyor ve onu evine dâvet ediyor. Zâten onun beklentisi de böyleymiş. Hz. Peygamber de onun beklentisini yerine getiriyor ve ilk anda gönlünü fethediyor. Evinde bulunan tek minderini misâfirinin altına seriyor ve gönlünü kazanmaya devam ediyor. Sonra da çok nâzik ve medenî bir şekilde misâfirini İslâm?a dâvet ediyor. Biz Müslümanlar da evimize gelen misâfirlerimize Hz. Peygamber efendimiz gibi davranmalıyız.

3-)Misâfirini İslâm?a dâvet eden Hz. Peygamber, önce dâvetini iletiyor sonra da onu dinliyor, ona konuşma ve kendini savunma hakkı veriyor. Sonra da ona konuşmalarının ve savunmalarının tutarsız olduğunu söylüyor. Adiy, kendi bâtıl dîninin Hz. Peygamber tarafından kendisinden daha iyi bilinmesi karşısında sıkışıp kalıyor. Baştan beri etkisinde kaldığı olayların yönlendirmesi, Hz. Peygamber?in kişiliği ve güzel konuşması neticesinde Müslüman oluyor ve kurtuluyor.

4-)İslâm?da nihâi hedef, iktidar olmaktır, yani Allah?ın dînini, Allah?ın arzına hâkim kılmaktır. Biz Müslümanların en başta gelen görevi, İslâm?ı yeryüzüne yaymak ve onu iktidar yapmaktır. Çünkü İslâm?ın iktidar olmadığı dünyada kan, gözyaşı, anarşi, zulüm, açlık, sefâlet, ahlaksızlık ve her türlü olumsuzluk vardır. İslâm gelecek dertler bitecek. Gördüğünüz gibi Peygamber efendimiz, bir kabîle reîsi olan Adiy?i İslâm?a dâvet ederken, bu dînin, yakın zamanda iktidar olacağına ve bu sûretle dünyaya huzurun hâkim olacağına vurgu yapmıştır. Bir de şuna iyi dikkat edelim ki, Hz. Peygamber efendimiz, insanları İslâm?a dâvet ederken onların anlayış seviyelerine ve meşgûliyet alanlarına göre konuşurdu. Bir kabîle reîsi olan Adiy?in, İslâm?ın, gelecekte büyük ve güçlü bir iktidârının olacağını Hz. Peygamber?in ağzından duyması kendisi açısından önemli bir haberdir. Biz de insanlarla konuşurken Hz. Peygamber Efendimizin bu sünnetine uyalım. İslâm?ı anlatırken onların seviyelerini ve beklentilerini nazar-ı îtibâra alalım.

Sevgili okuyucularım!

Biz, müminiz ve müslümanız elhamdülillah. Rabbimiz Yüce Allah, peygamberimiz de Hz. Muhammed Mustafa?dır. Bizim ibâdetimiz, yaşantımız, İslâmî hizmetlerimiz, her şeyimiz Allah?ımızın istediği gibi ve bir de sevgili Peygamberimizin yaptığı gibi olmalıdır. Her konuda olduğu gibi çevremizdeki insanları İslâm?a dâvet derken de Hz. Peygamber efendimizi örnek almalıyız. Kime nasıl davranacağımızı, kime neyi nasıl söyleyeceğimizi ondan öğrenmeliyiz. Kendi dînimizi iyi bildiğimiz gibi, İslâm?a dâvet ettiğimiz şahsın dînini ve dünya görüşünü de iyi bilmeliyiz. İnsanları İslâm?a dâvet ederken çok nâzik olmalı ve hiç kimsenin kalbini kırmamalıyız. Evlerimizi İslâmî hizmetlere açmalı ve bu sûretle hânelerimize gökten rahmet ve bereket yağmasını sağlamalıyız.

Müslüman olduktan sonra, Medine?li Müslümanlardan birisine misafir olan Hz. Adiy, sabah namazında Hz. Peygamber?in mescidine gelir, yatsı namazından sonra çıkar giderdi. Vaktini mescitte ve Hz. Peygamber?in evinde geçirirdi. Medine?de kaldığı zaman zarfında Hz. Peygamber?den İslâm?ı çok iyi öğrendi. Sonra da Hz. Peygamber onu, tekrar kendi kabîlesine reîs olarak tayin etti. Başarılı çalışmalarıyla kabilesinin tamamen Müslüman olmasını ve Medine İslâm Devleti?ne karşı görevlerini eksiksiz yerine getirmesini sağladı. Böylece, kabîlesine âit vergileri devlete tam ödemekle meşhur bir sahâbî vasfını kazandı. Arap kabîlelerinden birçoğunun İslâm?dan döndüğü ve devlete baş kaldırdığı Hz. Ebû Bekir?in devlet başkanlığı döneminde, kabîlesine hâkim olarak en küçük bir kıpırdanışa dahi fırsat vermediği gibi, vergilerini de eksiksiz ödemeye devam etmelerini sağladı. Hz. Ebû Bekir devrinde Hâlid b. Velid kumandasında Suriye seferine, Hz. Ömer zamanında da Irak?ın fethine ve Kâdisiye savaşına katıldı. Cemel ve Sıffîn savaşlarında Hz. Ali?nin safında yer aldı. Müslümanlığı kabul etmesine sebep olduğu için Hz. Ali?ye karşı ayrı bir sevgisi ve bağlılığı vardı. Cemel savaşında bir gözünü ve oğlu Muhammed?i kaybetti. Diğer oğlunu da Hâricîler öldürdü. Irak?ın fethinden sonra Kûfe?ye yerleşti ve orada vefat etti.

Uzun ömürlü sahâbîlerden biri olan Adiy, babası Hâtim gibi cömert bir insandı. Uzun süren kabîle reisliğinin kazandırdığı tecrübeler onda sağlam ve köklü bir devlet adamlığı karakterini oluşturmuştu. Hz. Ömer, onun vefakâr ve sâlih bir insan olduğunu söyler. Aralarında cereyan eden bir hatıra şöyledir.

Hz. Ebû Bekir?in vefatından sonra Hz. Adiy, yeni halife olan Hz. Ömer?e bey?atını (bağlılığını) sunmak için Medine?ye gelir. Bey?atını sunduktan sonra: ?Sanırım ki, beni tanıyamadınız ey müminlerin emîri!? der. Hz. Ömer de: ?Seni, nasıl tanımam?? der ve şöyle devam eder: ?Rasûlullah (s.a.v)?in yüzünü ağartan, aydınlatan zekât, senin kabîlen olan Tay kabîlesinin zekatıydı. Ben, seni çok iyi tanırım ey Adiy! Başkaları, inkâr ettikleri zaman, sen iman etmiştin. Başkaları, arkalarını dönüp gittikleri zaman, sen ahde vefâkârlık göstermiştin.? Halifenin bu sözleri üzerine Adiy de: ?Bana, bu kadar iltifâtın yeter ey müminlerin emiri! Bu, bana yeter!? diye mukabelede bulundu.

Adiy b. Hâtim der ki: ?Rasûlullah (s.a.v.)?in gelecekle ilgili verdiği üç haberden ikisinin geçekleştiğini gördüm. Üçüncüsü de muhakkak gerçekleşecektir. Bâbil ülkesindeki beyaz köşklerin fethedildiğini gördüm. Bir kadının, Kâdisiye?den devesinin üzerinde korkmadan yola çıkıp Kâbe?ye kadar geldiğini ve haccettiğini de gördüm. Yüce Allah?a yemin ederim ki, üçüncü haber de yakında gerçekleşecek, mal ve servet öyle bollaşacak ki, onları zekâtını alacak kimse bulunmayacaktır.?

Hz. Peygamber efendimizin Adiy?e verdiği üçüncü haber de Emevî halifelerinden Ömer b. Abdilaziz zamanında gerçekleşmiş, Müslümanlar zekâtlarını verecek yoksul bulamamışlardır. Biz, İslâm?ı hakkıyla yaşasak bugün de durum aynı şekilde olur. Ama biz yaşayamıyoruz veya yaşamak istemiyoruz, ağzımıza gözümüze bulaştırıyoruz bu güze dîni. Bu sebepten dolayı, dünyamızı da ahretimizi de berbâd ediyoruz. Aslında kendimize yazık ediyoruz. Âh bir anlayabilsek kendimize yazık ettiğimizi! Öyle zannediyorum ki, anlayacağız inşâallah! Hz. Peygamber?in evinde yapılan sohbetleri dinleye dinleye anlayacağız inşâallah! Evet, bizden ayrılmayın!

Sohbetlere iyi kulak verin emi!

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN

Ebû Hureyre (r.a.), Medine?ye hicret etmiş Yemenli bir sahâbîdir. Yemen?de yaşayan Ezd kabilesinin Devs koluna mensuptur. Doğum tarihi belli değildir. 58/678 yılında, yetmiş sekiz yaşlarında iken vefat ettiğinden hareketle 600 yılının başlarında doğduğunu söyleyebiliriz. Câhiliye devrindeki adı, Abduşşems (güneşin kulu) idi; Müslüman olduktan sonra Hz. Peygamber ona Abdurrahman (veya Abdullah) adını verdi. Ayrıca Hz. Peygamber tarafından kendisine verilen Ebû Hureyre künyesi öyle tuttu ki, isimlerinin hepsi unutuldu ve künyesi ile meşhur oldu. Bir gün elbisesinin altına bir kedi yavrusu almış götürüyordu. Onu bu şekliyle gören Hz. Peygamber Efendimiz: ?O nedir?? diye sordu. Ebû Hureyre: ?Kedi!? diye cevap verdi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz ona ?kedicik babası? mânâsında ?Ebû Hureyre? diye takıldı. Ebû Hureyre, o günden sonra bu künye ile tanındı ve böylece meşhur oldu. İnsanların, kendisine ismi ile değil de, Hz. Peygamber?in verdiği bu künye ile hitap etmelerinden çok hoşlanırdı.

Küçük yaşta babasının ölümü üzerine yetim kalan Ebû Hureyre?yi annesi büyüttü ve yetiştirdi. Mensubu bulunduğu Devs kabilesinden altmış (veya yetmiş) âile ile birlikte, Tufeyl b. Amr?ın başkanlığında 7/628 yılında Yemen?den Medine?ye geldiler. Onlar Medine?ye geldiğinde Hz. Peygamber, ordusu ile birlikte Hayber?i fethetmeye gitmişti. Yemen?den gelen bu yeni Müslümanlar Hayber?e kadar gittiler. Hayber?in fethinden sonra Hz. Peygamber ile birlikte Medine?ye döndü ve oraya yerleştiler. Ebû Hureyre, Medine?ye yerleştikten sonra kendisini tamamen dine verdi ve Hz. Peygamber?in yanından hiç ayrılmadı. Hayber?den sonraki bütün gazâlara ve seferlere katıldı.

Hz. Ebû Hureyre, Medine?ye yerleştikten sonra kendisi gibi bekar olan muhâcirlerle birlikte mescidin bitişiğindeki Suffe?de kalırdı. Bazılarının ganîmetlerden daha fazla pay almaya çalıştığı günlerde Hz. Peygamber?in ganîmet talebinde bulunup bulunmadığını sorması üzerine o, Allah?ın verdiği ilimden kendisine bir şeyler öğretmesini isterdi. Geç Müslüman olduğu için kaybettiği yıllarının eksikliğini telâfi etmek amacıyla, açlıktan bayılacak dereceye geldiği halde dünya işleri ile meşgul olmaz, kendisini dine ve ilme verirdi. Bir gün çektiği açlığın Hz. Peygamber?in evinde son bulmasını ve orada karnını doyurmasını şöyle anlatır:

?Kendisinden başka ilâh olmayan Allah?a yemin ederim ki, ben bazen açlıktan karnımı yere dayar ve yüz üstü yatar, bazen de mideme taş bağlardım. Yine böyle aç kaldığım günlerden bir gün, Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem ve sahâbîlerinin geçtikleri yol üzerine mecalsiz yığılıvermiştim. Bu sırada Ebû Bekir yanımdan gelip geçti. Onu durdurdum ve kendisine Allah?ın kitabından bir âyet sordum. Aslında soruyu sormam, benim halimi anlaması ve karnımı doyurması içindi. Fakat o, sorumun cevabını verdikten sonra geçip gitti. Sonra Ömer gelip geçti. Onu da durdurdum ve kendisine Allah?ın kitabından bir âyet sordum. Maksadım, halimi anlaması ve beni doyurmasıydı. Ömer de sorumun cevabını verdikten sonra çekip gitti. Daha sonra Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem, benim yanımdan geçti ve beni görünce gülümsedi. Açlığımı ve kalbimden geçeni yüzümden anladı ve bana: ?Ey Ebû Hureyre!? dedi. Ben de: ?Buyurunuz, emrinize hazırım yâ Rasûlallah!? dedim. Bunun üzerine Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve selem: ?Beni takip et!? buyurdu ve yoluna devam etti. Ben de peşinden yürüdüm. Hz. Peygamber evine girdi; ben de girmek için izin istedim; izin verdi; içeri girdim. Bu arada Hz. Peygamber, bir kap içinde süt buldu ve hanımlarına: ?Bu süt nereden geldi, kim getirdi?? diye sordu.

Hz. Peygamber?in hanımları da sütü getiren kişinin ismini söyleyerek: ?Falan erkek veya falan kadın bu sütü size hediye etti.? dediler. Bunun üzerine Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem bana: ?Ey Ebû Hureyre!? diye seslendi. Ben yine: ?Buyurunuz, emrinize hazırım yâ Rasûlallah!? dedim. Bu sefer Hz. Peygamber, bana şöyle emretti: ?Suffe ehline git ve onları bana çağır!?

Hadiste geçen suffe ehlinin kimler olduğu konusunda Ebû Hureyre der ki: ?Suffe ehli İslâm misâfirleriydi. Onların ne sığınacak âileleri, ne malları, ne de bir kimseleri vardı. Hz. Peygamber?e bir sadaka geldiğinde onlara gönderir, kendisi ondan hiçbir şey almazdı. Şayet gelen bir hediye ise, onlara da gönderir, kendisi de ondan bir parça alır ve böylece gelen hediyeyi onlarla paylaşırdı.? Hz. Ebû Hureyre, Suffe hakkında kısa bir bilgi verdikten sonra olayı anlatmaya devam eder ve şöyle der:

?Hz. Peygamber?in Suffe ehlini dâvet etmesi pek hoşuma gitmedi. Kendi kendime: ?Bu süt, Suffe ehli arasında kime yetecek ki! O sütü içmek suretiyle biraz olsun cana gelmeye ben herkesten daha çok hak sahibiyim. Oysa onlar geldiğinde Rasûlullah bana emreder, ben de onlara veririm; belki de o sütten bana bir damla bile kalmaz. Fakat Allah?ın ve Rasûlullah?ın emrine itaat etmemek de olmaz.? dedim. Neticede onlara gittim ve kendilerini dâvet ettim. Onlar bu dâveti kabul ettiler ve benimle birlikte geldiler. İçeri girmek için izin istediler, kendilerine izin verildi ve onlar da Hz. Peygamber?in evinde yerlerini aldılar. Arkadaşlarım oturduktan sonra Hz. Peygamber bana: ?Ey Ebû Hureyre!? diye seslendi. Ben de yine: ?Buyurunuz, emrinize hazırım ey Allah?ın Elçisi!? dedim. ?Al bu sütün kabını, ver onlara, içsinler!? buyurdu.

Ben de süt ile dolu olan kabı aldım, sırasıyla herkese vermeye başladım. Sütü kendisine verdiğim kişi kanıncaya kadar içiyor, sonra kabı bana geri veriyor, ben bir başkasına veriyordum, o da kanıncaya kadar içiyor sonra geri bana veriyordu. Bu şekliyle dâvetlilerin hepsi süt içtikten sonra kabı Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem?e verdim. Topluluğun hepsi süte doymuş ve kanmışlardı. Rasûlullah, kabı alıp elinde tuttu ve bana bakıp gülümsedi. Sonra da şöyle dedi: ?Ey Ebû Hureyre!?

Ben de: ?Buyurunuz, emrinize hazırım yâ Rasûlallah!? dedim. ?Süt içmeyen bir ben kaldım, bir de sen!? buyurdu. Ben de: ?Doğru söylediniz, yâ Rasûlallah!? dedim. Bu sefer: ?Öyle ise şimdi de sen otur ve iç!? buyurdular. Ben de oturdum ve içtim. Sonra yine: ?Otur ve içmeye devam et!? buyurdu. Yine oturdum ve biraz daha içtim. Râsûl-i Ekrem durmadan: ?İç, iç? buyuruyordu. En sonunda ben:

?Hayır, daha içemeyeceğim. Seni hak peygamber olarak gönderen Allah?a yemin ederim ki, artık içecek yerim kalmadı.? dedim. Bu sefer: ?Kabı bana ver!? buyurdu. Ben de elimdeki kabı Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem?e verdim, Yüce Allah?a hamdetti, besmele çekti ve kalan sütü kendisi içti.? (Buhârî, Rikâk 17

Aziz okuyucularım! Ebû Hureyre, sahâbîler arasında geçmişteki yoksulluk günlerini ve çektiği sıkıntıları en çok hatırlayıp ananlardan biridir. O, Suffe ehli arasında seçkin bir yere sahipti. Suffe ehlinin geçimi, Peygamber Efendimiz ve infaka gücü yeten sahâbîler tarafından temin edilmekteydi. Onlar çok kere karınlarını doyuracak yiyecek bulmakta zorluk çekerler, bazı günler aç kaldıkları ve bu sebeple karınlarına taş bağladıkları olurdu. Bu âdet Araplar arasında yaygındı. Çünkü mide boşalınca karna taş bağlamak, açlığın verdiği acıyı azaltır, insana hareket edebilme imkânı sağlar. Eskiden karnı aç olanlara ?karnınıza taş bağlayın!? derlerdi; şimdi ?kemerleri sıkın!? diyorlar.

Ebû Hureyre?nin insanların gelip geçtiği yol üzerine oturmasının sebebi, aç olduğunu onlara hissettirmek içindi. Nitekim Rasûl-i Ekrem Efendimiz, onun bu halini yüzünden anlayınca, kendisini alıp evine götürdü ve bu vesileyle Suffe ehlini de dâvet edip hepsinin karnını doyurdu. Burada Efendimiz?in mûcizelerinden birinin gerçekleştiğini de görmekteyiz. Çünkü bir kişiye yetecek kadar sütle bütün Suffe ehlinin karnını doyurmuştu. Azıcık bir yiyeceğin veya içeceğin Peygamberimiz?in elinde çoğalmasını nübüvvet alâmetlerinden ve Rasûl-i Ekrem?in bereketinden sayanlar da vardır.

Peygamberler için mûcize, veliler için de kerâmet haktır ve gerçektir. Bütün müminler Yüce Allah?ın veli kullarıdır. Hz. Peygamber Efendimiz?in yaptığı gibi, yoksul öğrencileri alıp evlerine götüren ve onların karınlarını doyuran müminlerin de kerâmet eseri olarak yiyecek ve içecekleri bereketlenir, evlerine nur yağar, az olan yiyecekleri çok kişiye yeter ve hatta artar. Dikkat ettiyseniz Hz. Peygamber, süt içmeye başlamadan önce Yüce Allah?a hamdetti. Halbuki biz biliriz ki, hamdetme yeme, içmeden sonra yapılan bir ibâdettir. Peki, öyle ise Hz. Peygamber Efendimiz neden önce hamdetti? Misâfirlerine ikram ettiği azıcık sütün büyük bir kalabalığa yetmesinden ve onları doyurmasından dolayı hamdetti sonra da besmele çekerek artanı kendisi içti. Yine dikkat ettiyseniz Hz. Peygamber, gelecekte İslâm?ı uzak noktalara götürecek olan Suffe ashâbını kendisine tercih etti; önce onların karnını doyurdu sonra artan sütü kendisi içti. Biz, bu uygulamanın tam tersini yapıyoruz; her şeyin en iyisini kendimiz yedikten sonra arta kalanı yoksullara veriyoruz.

Aziz okuyucularım! ?Sünnet? denilince neden Hz. Peygamber?in sadece yeme, içme, giyme, konuşma, gülme, oturup kalkma gibi sünnetlerini anlıyoruz. Sünneti gerçek mânâsı ile ne zaman kavrayacak ve ne zaman yaşamaya başlayacağız. Hayatın gidişâtını değiştirecek ve bizim hayatımıza canlılık katacak sünnetleri ne zaman ihyâ etmeye başlayacağız? Daha doğrusu, İslâm?ı geçek haliyle ne zaman kavrayacak ve Hz. Peygamber?i geçek yaşantısıyla ne zaman tanıyacağız? İnanınız ki, gerçek kurtuluşumuz da bunu başardığımız zaman olacaktır. İşte o günlere ulaşmayı bekliyoruz. Rabbim kavuşturur inşâallah!

Hz. Peygamber?in evi, sahâbîlerine ve öğrencilerine açıktı. Bu mübârek hâneye giden şanslı insanlar da orada nasıl davranacaklarını bilirlerdi. Hâne-i saâdete ne zaman ve nasıl gireceklerini, nereye oturacaklarını, nasıl konuşacaklarını, ne zaman ve nasıl çıkacaklarını bilirlerdi. Onlar, gece ve gündüz, içeride ve dışarıda, câmide ve sokakta, hazarda ve seferde Hz. Peygamber?in eğitiminden ve yönlendirmesinden geçen örnek bir nesildi. Bize düşen, Hz. Peygamber Efendimiz?in ve bu örnek nesli sünnetine uymaktır.

Değerli hanım okuyucularımız! Her başarılı erkeğin arkasında bir veya birkaç hanım eli vardır. Hz. Peygamber?in arkasında annesi ve sütannelerinin, hanımları ve kızlarının eli, desteği vardır. Bu mübârek hanımlar da sizlere örnektir. Onların hiçbiri Hz. Peygamber Efendimiz?i zor durumda bırakacak bir davranışta bulunmamışlardır. ?Bizim yiyeceğimiz yok, sütü başkasına niçin içiriyorsunuz?? dememişlerdir. Onlardan Allah razı olsun! (Âmin)

Ebû Hureyre, kendisi ile birlikte Hz. Peygamber?in evine gelen Suffe ashâbının o günkü sayısını bildirmemiştir. İslâm tarihi kaynaklarımızdan öğrendiğimiz kadarıyla, sefer zamanı cihâd ile, hazar zamanı da ilim ile meşgul olan bu güzel insanların sayısı zaman zaman değişmekteydi. Yüzü aştığı gibi, otuz ve kırka düştüğü de olmuştur. O gün Hz. Peygamber?in evine gelenlerin sayısı yaklaşık otuz, kırk kadar vardı, diyebiliriz. Bugün hangimizin evine bu kadar öğrenci geliyor?

Son olarak şunu da söyleyelim ki Hz. Peygamber Efendimiz, kendisine gönderilen bir şeyin sadaka mı hediye mi olduğunu sorup öğrenir, şayet sadaka ise onu almaz âile fertlerine de vermezdi. Çünkü sadakadan istifade etmek Peygamber âilesine helâl kılınmamıştı. Bu uygulama asırlardır aynı şekilde devam etmekte olup, Peygamber sülalesine mensup olanlar zekât ve sadaka kabul etmemeyi sürdürmektedirler. Peygamberimiz sadakayı sadece ashâbın fakirlerine verirdi. Evine gönderilen hediyeleri ise hem kendisi alır hem de ashâbın muhtaç olanlarına verirdi.

Öğrenci olan okuyucularımız! Herhalde siz de bu yazıyı dikkatle okudunuz. Siz, o gün Medine?de yaşasaydınız veya Hz. Peygamber bugün hayatta olsaydı, siz hâne-i saâdette oturup yeme-içme şerefine nâil olacaktınız. Bu şerefinizi koruyun lütfen! Bir de şunu çok iyi biliniz ki Yüce Allah, kendisini İslâm?a ve Kur?ân?a vakfedenin ismini kıyâmete kadar yaşatıyor. Bir de bu gibi insanların sıkıntıları geçici oluyor. Ebû Hureyre?nin sıkıntıları da o gün içindi; sonradan hepsi geçti, gitti. Sonraki dönemlerde çeşitli görevlerde bulundu ve valilik bile yaptı. İlmi ve tecrübesi ile Müslümanlara hizmet etti. Siz de öyle yapacaksınız.

Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN